De staalwoestijn: van idylle tot industrie

Met De staalwoestijn schreef Saskia Sluiter de geschiedenis van een landschap in de IJmond. 

Uitgestrekte bossen, vruchtbare landerijen. Tot ver in de negentiende eeuw schreven dichters in lyrische bewoordingen over de duinvalleien rond Velsen. Aan dit ‘Noord-Hollands Arcadië’ kwam een eind met de aanleg van het Noordzeekanaal. Waar voorheen boeren, tuinders en hun dagloners van oogst naar oogst leefden, en waar enkel in het jachtseizoen de allerrijksten uit de stad vertoefden, daar was het wereldse rumoer ineens niet langer te vermijden. 

Vanaf 1918 was de idylle voorgoed verleden tijd, met de komst van Hoogovens. De staalfabriek beslaat inmiddels een gebied van achthonderd hectare, van de zeehaven tot aan Heemskerk. Een vijftienhonderd voetbalvelden metend ‘vervuilend fabrieks­conglomeraat dat met zijn processen de omgeving vergiftigt’, stelt auteur en beeldend kunstenaar Saskia Sluiter in De Staalwoestijn. 

'Gasschade'

Dankzij uitgebreid archiefonderzoek weet Sluiter in het eerste van de drie delen waaruit haar boek bestaat een gedetailleerd beeld te schetsen van wat er met de aanleg van het kanaal – een waterbouwkundig huzarenstuk op zich  – en de komst van de staalindustrie verloren ging.

Het tweede deel bestrijkt de jaren vanaf de komst van Hoogovens tot aan de oliecrisis van 1973. Hoewel er al in 1953 voor het eerst werd bericht over ‘gasschade’ aan de omliggende gladiolenteelt, was heel Nederland toch vooral trots op het bedrijf in de IJmond.

Vanaf het honderdjarig bestaan kwam het verhaal in een stroomversnelling, schrijft Sluiter in haar indrukwekkende boek. Grafietregens, vernietigende rapporten en de noodzaak tot verduurzaming dwingen wat inmiddels Tata Steel heet, te kiezen.

De toekomst is nog ongewis, maar zowel sluiting als op termijn ‘groen’ zal als rampscenario worden beschouwd, afhankelijk van wie je het vraagt. 
 

De staalwoestijn. Verandering van een landschap, van Hoogovens tot Tata: een geschiedenis 
Saskia Sluiter | 336 Blz. | € 24,50