'De intentie van het verhaal bepaalt hoe echt de ervaring is'
Is er zoiets als een on-authentieke ervaring? TU Delft-docent en ontwerper Ianus Keller vraagt het zich af in zijn laatste column voor De Ingenieur.
Rond de eeuwwisseling deden mijn zus en ik mee aan een masterclass over de toekomst van de film bij het Internationaal Film Festival in Rotterdam. Samen gingen we op zoek naar hoe mensen over de hele wereld konden samenwerken aan een documentaire over goede voornemens.
Veel van ons werk richtte zich op hoe we konden omgaan met bandbreedte en het tonen van films via internet. Het zou nog vijf jaar duren voordat YouTube van start ging. Met experts vanuit alle hoeken kregen we inzichten in hoe we het digitale medium en internet konden inzetten voor onze productie.
Na het verhaal van Joseph Pine kon ik het als jonge, bevlogen productontwerper niet laten om een kritische opmerking te maken.
Vooral Joseph Pine, schrijver van The Experience Economy, maakte veel indruk. Hij sprak over hoe we als consumenten aanvankelijk de meeste waarde zagen in grondstoffen en goederen, maar hoe we in de toekomst alleen nog waarde zouden hechten aan ervaringen.
Als voorbeelden gaf hij de pretparken van Disney en ervaringsrestaurants als Mars 2112, waar bezoekers een kaartje naar Mars konden kopen om vervolgens in een capsule te worden ‘getransporteerd’ naar de rode planeet om daar een Quasar Quesadilla te eten.
Na zijn verhaal kon ik het als jonge, bevlogen productontwerper niet laten om een kritische opmerking te maken. ‘Zo’n volkomen gefabriceerde ervaring zou hier nooit werken, omdat wij te nuchter zijn om mee te gaan in het spelletje. Wij houden van echt eten en pure ervaringen; niet van de decorstukken die we kennen uit de parken als Disneyland.’
We maken voor onze ervaringen altijd wel gebruik van kunstmatige stimuli.
In een TED Talk uit 2004 kwam Pine terug op mijn punt. Zijn weerwoord was dat er niet zoiets is als een on-authentieke ervaring. We maken voor onze ervaringen immers altijd wel gebruik van kunstmatige stimuli. Zelfs bij een boswandeling dragen we schoenen en willen we graag bereik voor onze mobiel, voor het geval dat we verdwalen.
Pine maakt zijn betoog af met zijn verbazing over Nederland, waar volgens hem alles net zo kunstmatig is als in Disneyland. ‘Er is geen vierkante meter grond die niet op de zee is veroverd of op een andere manier verplaatst, gewijzigd en gemanicuurd om eruit te zien alsof hij er altijd is geweest.’
Ik voelde in een VR-ervaring hoe het is om Lenin te zijn tijdens zijn speech in Petrograd.
Dat gebrek aan authenticiteit wordt nu ook vaak aangehaald als het gaat over digitale communicatie. We vergeten hierbij snel dat het zogenaamde ‘echte contact’, in de vorm van een goed gesprek, een handgeschreven brief of een ouderwets telefoontje, eigenlijk ook wordt gemedieerd door kunstmatige interventies als taal, schrift en telecommunicatie.
Gelukkig kon ik in november bij het Internationale Documentaire Festival in Amsterdam ervaren hoe mensen de nieuwe media ondanks hun beperkingen omarmen om hun verhaal te vertellen. Zo voelde ik in een VR-ervaring hoe het is om Lenin te zijn tijdens zijn speech in Petrograd en ervoer ik alleen door geluid en warmte hoe het is om als een komeet door ons zonnestelsel te vliegen. Niet de technologie bepaalt hoe echt de ervaring is, maar de intentie van het verhaal.
Dr.ir. Ianus Keller doceert aan de TU Delft en werkt als onderzoeker en ontwerper bij For Inspiration Only.