Hij is een ingenieur in hart en nieren, vond Bluetooth uit en is daarom sinds 12 mei 2015 opgenomen in de Amerikaanse National Inventors Hall of Fame. Toch is hij heel bescheiden gebleven. Dr.ir. Jaap Haartsen heeft ook geen zin om dingen te managen, het liefst blijft hij ‘gewoon’ uitvinder.

tekst drs. Desiree Hoving 

Grote uitvinders werken niet alleen. Dat geldt ook voor dr.ir. Jaap Haartsen, uitvinder van Bluetooth, die dit jaar wordt opgenomen in de Amerikaanse National Inventors Hall of Fame, waarin ook beroemdheden als Alexander Bell (telefoon), Thomas Edison (licht) en de gebroeders Wright (vliegtuig) staan. ‘Wat veel mensen niet weten is dat hij nauw samenwerkte met Sven Mattisson, een Zweed die nog steeds bij Ericsson in dienst is’, zegt prof.dr.ir. Bram Nauta, hoogleraar Integrated Circuit Design aan de Universiteit Twente. ‘Sven is een chipontwerper, net als ik. Hij kon Jaap precies vertellen hoe iets gemaakt moest worden. In tegenstelling tot andere standaarden, zoals 3G en 4G, wat moeilijke en dure technieken zijn die stroom vreten, is Bluetooth klein, goedkoop en zuinig. Dat komt door de samenwerking tussen Sven en Jaap, die was uniek.’

Navraag bij prof.dr.ir. Sven Mattisson leert dat hij en Haartsen in 1995, toen ze beiden bij Ericsson in Zweden werkten, samen werden gevraagd om een draadloze verbinding tussen een headset een computer te maken. ‘Jaap en ik schetsten het skelet voor Bluetooth. Hij werkte meer op een systeemniveau en ik was meer van de implementatie en de hardware. Aan het eind van 1995 werkten we er met tien mensen aan’, zegt hij. Op de vraag of hij zelf misschien ook in de Hall of Fame thuis hoort, antwoordt Mattisson: ‘Jaaps systeemideeën konden gepatenteerd worden.’

We wilden de kleinste en mooiste producten van de wereld maken, want dat is waar technologie voor is bedoeld

Dat bevestigt ir.ing. Tjapko Uildriks, directeur van Plantronics Emmen, de huidige werkgever van Haartsen. Hij zegt dat de Zweed pas na een half jaar bij het project betrokken raakte, nadat Haartsen het hele Bluetooth-systeem al had bedacht, waaronder het heen en weer hoppen over radiofrequenties om te voorkomen dat een ander Bluetooth-apparaat ook de data kan ontvangen.

In 1999 kwam Haartsen weer terug naar Nederland. ‘Ericsson probeerde geld te verdienen met het verkopen van Bluetooth IP. Maar dat is geen commercieel succes geworden. Het was namelijk gratis voor de leden van de special interest-groep, die was opgericht om standaarden af te spreken. En die groep werd steeds groter’, herinnert Uildriks zich. Van 2003 tot 2006 besloot Haartsen weer in Zweden te gaan werken. ‘Dat was een zware tijd voor hem, dat heen en weer reizen tussen werk en gezin was niet vol te houden. Eind 2006 vroeg Jaap dan ook of ik kon bemiddelen in het vinden van een interessante baan bij SonyEricsson in Emmen. Zo kwam hij hier weer terug.’

In 2009 richtten Uildriks en Haartsen samen met andere sleutelfiguren binnen de Emmen-organisatie een eigen bedrijf op: Tonalite. ‘We wilden de kleinste en mooiste producten van de wereld maken, want dat is waar technologie voor is bedoeld, zou Jaap zeggen.’ In 2012 werd de start-up overgenomen door de Amerikaanse multinational Plantronics.

 

Bescheiden

Ondanks zijn status als uitvinder en Chief Technical Officer (CTO) van een eigen bedrijf, is Haartsen altijd bescheiden gebleven, zegt prof.dr. Lina Sarro, die hem hielp tijdens zijn promotieonderzoek in de elektrotechniek aan de TU Delft, tussen 1986 en 1990. ‘Tijdens zijn promotie was hij heel rustig, serieus, degelijk en grondig. Hij waardeerde altijd de hulp die hij kreeg en was heel respectvol naar iedereen. Ik heb nog steeds contact met hem en vind hem niet veranderd wat betreft zijn persoonlijkheid. Hij heeft absoluut geen kapsones, is altijd oprecht geïnteresseerd in wetenschap en mensen, en trouw gebleven aan wat voor hem belangrijk en interessant is: hoogwaardige technologie. Zijn hele Bluetooth-avontuur had ook kunnen leiden tot een leven vol commissariaten, maar dat is niet gebeurd. Jaap is een ingenieur in hart en nieren.’

Dat beamen meer mensen, onder wie zijn baas bij Plantronics: ‘Soms als ik met Jaap spreek en hij me iets uitlegt, dan denk ik: shit, ik had iets beter moeten opletten op de universiteit. Hij heeft altijd de detailkennis paraat en heeft altijd het systeemoverzicht. Ook is hij vrij direct en denkt zwart-wit, wat enorm helpt bij wetenschappelijk onderzoek.’

Alles kan nog kleiner en draadlozer

Hoogleraar Nauta, zijn voormalige vakgroepleider bij de Universiteit Twente, weet nog een andere reden waarom Haartsen een technische functie heeft. ‘Jaap heeft nooit zoveel zin om zaken te managen, vierkante meters te regelen en dingen te bestellen. Hij wil gewoon werken, is snel, een beetje ongeduldig en wil niet te lang over dingen doen. Jaap gedijt daarom het beste in een niet al te groot, technisch sterk team. Dat is de vissenkom waar hij het lekkerst in rondzwemt.’

Gaat mister Bluetooth nog meer revolutionaire dingen uitvinden? ‘Jaap is voortdurend met allerlei technologische innovaties bezig, want alles kan nog kleiner en draadlozer’, zegt zijn baas bij Plantronics. ‘Mijn uitdaging is om hem voldoende vrijheid te geven. Want uitvindingen kun je niet afdwingen.’

 

Naam Jaap Haartsen | Leeftijd 52 | Titel dr.ir. | OpleidingElektrotechniek, TU Delft | Functie senior expert Wireless Systems, Plantronics Emmen