Autotune is onmisbaar gereedschap van de muzikant

Artiesten hoeven tegenwoordig niet meer loepzuiver te kunnen zingen. Autotune trekt het wel recht. Hoe wijdverbreid is deze technologie en zit er nog ontwikkeling in?

Zingt u wel eens karaoke? Krijgt u gepijnigde blikken toegeworpen wanneer u net even vals zingt? Dan kunt u waarschijnlijk goed begrijpen dat professionele zangers en zangeressen graag gebruikmaken van een stukje technologie dat valse noten voorkomt. Het heet ‘autotune’ en het wordt vaker gebruikt dan u misschien denkt.

Speuren naar olievelden

De uitvinder van autotune komt, verrassend genoeg, helemaal niet uit de muziekindustrie. Andy Hildebrand werkte jarenlang bij oliemaatschappij Exxon, waar hij als ingenieur speurde naar nieuwe olievelden, schreef de Volkskrant een paar jaar terug in een onderzoeksartikel over autotune. Daarvoor werden explosieven tot ontploffing gebracht en de trillingen die dat veroorzaakte in de ondergrond, verklapten waar zich olie bevond en waar niet. Hildebrand rekende aan de seismologische data die sensoren verzamelden. Of preciezer: dat rekenen deden zware computers, waarvoor Hildebrand algoritmen schreef.

Eerste versie van autotune

Op zijn veertigste stopte de Amerikaan bij Exxon, om zich te richten op het maken van muziek, als liefhebber. Daarnaast startte hij een bedrijfje in software voor muzikanten. Op een dag realiseerde hij zich dat vergelijkbare technieken die hij voorheen voor signaalverwerking in de olie-industrie inzette, ook in een geluidsstudio zijn toe te passen. ‘Het is dezelfde wetenschap’, vertelde hij aan CNN. Hij ging aan de slag en al na een maand had hij een eerste versie van autotune.

Pitch-correctie

Voordat deze automatische gladstrijker van valse noten werd bedacht, was er al pitchcorrectie, vertelt producer Simon Akkermans, die in Rotterdam een eigen opnamestudio runt en zelf in het verleden artiest was als helft van C-mon & Kypski. ‘Zo’n systeem pikt op welke noot iemand probeert te zingen en trekt het geluid naar de juiste toon toe. De gebruiker kan instellen hoe snel die correctie gebeurt. Doe je het supersnel, dan krijg je het Cher-effect, maar als je het wat rustiger doet, klinkt het vrij natuurlijk.’

Openlijk autotune gebruiken

De naam Cher is gevallen. Deze zangeres had in 1999 een enorme hit met Believe. Ze stond in thuisland de Verenigde Staten vier weken op nummer één. Ook in Nederland kwam Believe op de eerste plaats van de hitlijsten terecht. Maar de hitnoteringen zijn niet de reden dat Cher zich met het nummer de geschiedenisboeken in zong. De zangeres verwierf eeuwige roem door als eerste artiest openlijk en zonder zich in te houden autotune te gebruiken. Vooral in het refrein klinkt Chers zoetgevooisde stem computerachtig. Haar zang springt van de ene naar de andere noot, op een niet-natuurlijke manier. Daarmee doorbrak ze een taboe.

Sinds de uitvinding van autotune waren sommige artiesten de techniek al gaan gebruiken om zangfoutjes te verbloemen, maar ze praatten daar niet openlijk over. Cher was de eerste die de software omarmde en zelfs als nieuw gereedschap inzette. Een behoorlijke gok, want het was nog nooit eerder gedaan. Maar die gok pakte goed uit voor Cher. Haar nummer werd een monsterhit.

Druk op de knop

En dát pakte weer goed uit voor uitvinder Hildebrand, want sinds Believe liep het bij hem storm met artiesten die de zangstem-bijpoets-software wilden bestellen. Op vakbeurzen vielen producers hem om de nek en bedankten hem. De olie-ingenieur had hun leven veel gemakkelijker gemaakt. Ze hoefden niet langer dagen en dagen in de studio bezig te zijn met een enkele zangpartij. Bijna goed gezongen was nu goed genoeg geworden. Die ene onzuivere noot konden ze er met een druk op de knop uithalen.

In de gereedschapskist van producers

We zijn nu bijna drie decennia verder sinds de uitvinding van autotune en de software is een standaardonderdeel geworden in de gereedschapskist van producers. ‘Er zijn talloze producten op de markt voor autotune, van eenvoudige plug-ins voor muzieksoftware tot dure apparaten’, zegt Akkermans. Autotune wordt wijd en zijd gebruikt door producers. ‘Ik gebruik het zelf ook, maar binnen de grenzen van het natuurlijke stemgeluid van iemand.’ Het moet wel echt lijken.

Openingsbeeld: Roxy Dekker, een van de populairste Nederlandse artiesten van dit moment, kreeg kritiek op haar gebruik van autotune, maar stak er vervolgens de draak mee in het liedje Industry Plant, waarin ze de autotune nog even vol openzet.
Foto: Richard Broekhuizen / CC BY - SA 4.0