Angst voor nieuwe technologie is niet irrationeel, maar de vraag is of het verstandig is om je daardoor te laten leiden.’ Dat zegt prof.dr. Calestous Juma in een interview in het net verschenen oktobernummer van De Ingenieur.

Juma, hoogleraar aan de Amerikaanse Harvard Kennedy School of Government, publiceerde onlangs zijn boek Innovation and its ennemies. Why people resist new technologies. Hij signaleert dat de weerstand tegen nieuwe technologie zo oud is als de mensheid zelve. ‘We houden niet zo van verandering.’

Niet alles is positief

Daar zijn ook wel goede redenen voor. ‘Je weet namelijk niet wat het effect is van die nieuwe technologie op je werk en op je sociale en fysieke omgeving. Niet alle technologische vernieuwing pakt positief uit voor iedereen. Asbest bijvoorbeeld werd indertijd geprezen om zijn geweldige eigenschappen, maar daar zijn we nu aardig van teruggekomen. De Luddieten, een Engelse beweging uit de achttiende eeuw die zich verzette tegen de introductie van weefmachines, zagen dat hun werkgelegenheid en vakmanschap werden ondergraven. Ook gevestigde bedrijven en instituties maken zich terecht zorgen om hun voortbestaan. Dus nee, die angst is niet irrationeel, maar de vraag is of het verstandig is om je daardoor te laten leiden.’

Argumenten zoeken

Die angst voor bijvoorbeeld het ondergraven van vakmanschap, wordt vervolgens vaak niet als zodanig aan de orde gesteld, maar vertaalt zich in kritiek op die nieuwe technologie. ‘Tegenstanders gaan zoeken naar argumenten om die nieuwe technologische ontwikkeling tegen te houden. Daarbij wijzen ze vaak op mogelijke gevaren voor gezondheid en milieu. Tijdens de zogeheten War of the Currents, de strijd tussen gelijkstroom en wisselstroom aan het einde van de negentiende eeuw, wees gelijkstroomvoorstander Edison veelvuldig op het feit dat wisselstroom anders dan gelijkstroom al bij een betrekkelijk laag voltage dodelijk is. Tegenstanders van koffie, vooral wijnboeren en bierbrouwers die hun negotie bedreigd zagen, beweerden indertijd dat koffiedrinken de mannelijkheid aantast. Ze werden overigens gesteund door Koning Charles II van Engeland, die de koffiehuizen zag als broeinesten van sociale onrust.’

Kan betere voorlichting of educatie helpen?

‘Ik vrees dat dat een illusie is. We discussiëren nu al meer dan twintig jaar over het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen in landbouw en voeding en hun gevolgen voor de gezondheid van mens en milieu en voor de bestaansmogelijkheden van kleine boeren. Hoewel de voordelen overduidelijk zijn en de veronderstelde nadelen nog altijd geen werkelijkheid zijn geworden, blijven mensen en groepen zich verzetten.’

‘Zeer onlangs nog heeft de Amerikaanse National Academy of Sciences een lijvig rapport uitgebracht over genetisch gemodificeerde gewassen, waaruit blijkt dat de voordelen van deze technologie vele malen groter zijn dan de mogelijk nadelen. Toch zal ook dat rapport het debat niet doen verstommen.’

‘Naast zorgen over mens, milieu en kleine boeren spelen ook andere meer economische motieven een rol. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld wordt het verzet mede gevoed door de lobby van de biologische landbouw. Zij hebben er baat bij dat de techniek van genetische modificatie in een slecht daglicht staat. In Europa werd het verzet ook gevoed door de angst voor ontwrichting van de gesubsidieerde gangbare landbouw met name in de nieuwe lidstaten.’

Lees het interview verder in het oktobernummer van De Ingenieur, zie hier onze abonnementsaanbod.