De nieuwe Energieagenda van minister Kamp van Economische Zaken legt de nadruk op het bereiken van de langetermijndoelstelling voor een CO2-arme economie. Er wordt fors ingezet op wind op zee: jaarlijks moet er 1 GW aan vermogen bij, vanaf 2026 zonder subsidie.

Enkele highlights uit de nieuwe Energieagenda:

  • Het kabinet wil stevig doorgaan met wind op zee
  • Werk maken van opslag van CO2
  • Vanaf 2020 geen energieslurpende woningen meer
  • De verplichte gasaansluiting voor woningen verdwijnt
  • Het spoor gaat rijden op 3 kV

Met de nieuwe Energieagenda geeft minister Kamp een vervolg aan de Energiedialoog die afgelopen jaar plaatsvond. De Energieagenda moet helderheid bieden voor de samenleving, zodat iedereen weet waar hij of zij aan toe is.

De agenda stuurt op CO2-reductie. Er wordt dus geen keuze gemaakt tussen de ene of de andere manier om dat te bereiken, het enige wat telt is dat er minder CO2  de atmosfeer in gaat. Het kabinet baseert zich daarbij op de Europese klimaatdoelstelling van 80 tot 95 % CO2-reductie ten opzichte van 1990.

 

Extra maatregelen bovenop ETS

Het Europese emissiehandelssysteem ETS zou daarvoor het beste instrument zijn, maar is in de praktijk een lege huls. Het systeem hoort te zorgen voor een hogere CO2 -prijs, maar zelfs in het meest gunstige geval zal het ETS tot 2030 weinig effect hebben op de emissie. Om de doelen voor 2050 toch te halen zou het dan vanaf 2030 heel snel moeten gaan, met alle risico’s voor de economie van dien. Het kabinet wil daarom op een meer geleidelijke manier de 2050-doelen halen, door extra maatregelen te nemen die boven het ETS uit gaan. Tussendoelen zijn er niet geformuleerd, de nadruk ligt op innovaties op de lange termijn.

 

 

De uitstoot van broeikasgassen komt uit vier sectoren: elektriciteitsproductie, het gebruik van hoge temperatuurwarmte in de industrie bijvoorbeeld voor de productie van staal en raffinage, de verwarming van woningen en kantoren, en het transport. Voor die vier sectoren zijn zogenoemde transitiepaden uitgestippeld. Een paar opvallende punten:


Elektriciteitsproductie

  • De overheid wil doorgaan met de SDE+-regeling die duurzame energie stimuleert. De regeling komt ook open te staan voor andere methoden om CO2 te reduceren, bijvoorbeeld via (ondergrondse) opslag.
  • Er komt een grootschalige uitrol van wind op zee. Er moet elk jaar 1 GW aan vermogen extra worden geïnstalleerd . Het streven is dat deze sector vanaf 2026 geen subsidie meer krijgt.
  • De agenda doet geen duidelijke uitspraak over de toekomst van saldering voor lokaal opgewekte stroom, waarbij bewoners of collectieven de door hun geproduceerde, aan het net geleverde stroom voor de verkoopprijs kunnen terugnemen.
  • De Wet- en regelgeving wordt aangepast om allerhande slimme toepassingen voor het elektranet mogelijk te maken.


Hoge temperatuurwarmte voor de industrie

  • De industrie moet verder gaan met energiebesparing.
  • Bedrijven moeten alternatieve warmteopties zoals geothermie of reststromen gaan gebruiken.
  • Er ligt veel nadruk op de opslag van CO2. Het zogeheten ROAD-experiment voor opslag in een leeg gasveld in de Noordzee bij de Rijnmond moet nu echt doorgaan. Daarnaast komt er aandacht voor nuttig gebruik van CO2, de zogeheten Carbon Capture and Use. Daarvoor moeten ook demonstratieprojecten komen.
  • De overheid wil een meerjarig R&D-programma opzetten op drie onderwerpen: power to product (omzetten overtollige elektriciteit in waterstof en dergelijke), productie gebaseerd op biogrondstoffen en het beter benutten van reststromen.


Warmte voor woningen en gebouwen

  • Woningen moeten in 2020 minimaal energielabel B hebben; er komen wettelijke maatregelen om niet-groene woningen (vanaf C) 'uit te faseren'.
  • Nieuwbouw rijkskantoren worden vanaf 2019 bijna-energieneutraal.
  • De verplichte gasaansluiting wordt voor nieuwbouw geschrapt, in plaats daarvan komt er recht op aansluiting op warmte.
  • Voor warmtenetten gaan dezelfde regels gelden als voor elektriciteitsnet.


Transport

  • De Energieagenda sluit aan bij de afspraken uit het Energieakkoord: vanaf 2035 zijn nieuwe personenauto’s emissievrij.
  • Het spoor gaat naar 3 kV zodat treinen minder stroom gebruiken.
  • Er komt een landelijk dekkend netwerk van laad- en tankinfrastructuur. Dat netwerk bestaat uit tanks voor groen gas en (eventueel) waterstof.
  • Voor de lucht- en scheepvaart ligt de nadruk op internationale afspraken; de Nederlandse overheid heeft hierin een beperkte rol.


Innovatie

In 2017 komt er een uitgebreidere agenda met onderwerpen waarvoor innovatieprogramma’s nodig zijn. De vandaag verschenen Agenda doet geen uitspraken over financiering. Wel roept het de discussie op of er wellicht minder geld moet naar de uitrol van duurzame energie (bijvoorbeeld subsidies voor windenergie of de aanschaf van elektrische auto’s) en meer naar onderzoek.


Veel moet nog ingevuld

De agenda bevat op enkele punten duidelijke uitspraken over hoe beleid kan helpen de CO2 -doelen te halen. Het verdwijnen van de verplichte gasaansluiting, het gebod om woningen te isoleren en een flinke impuls voor  windenergie op zee zijn de meest opvallende. Er moet echter nog veel worden ingevuld, wil er sprake zijn van een werkelijke agenda met een heldere beschrijving van transitiepaden naar een duurzamere toekomst. Vergelijk dat biiijvoorbeeld me de afspraken in Duitsland over het benutten van CO2 bij de productie van staal ('Duits CO2 industrie-initiatief')