Damen Shipyards

Flexibele fregatten

Damen Schelde Naval Shipbuilding, onderdeel van de Damen Shipyards Group, komt met een nieuwe serie marineschepen: multi-inzetbare fregatten en ­patrouille-vaartuigen die bijvoorbeeld jeeps, lichte vrachtwagens, bulldozers of containers met goederen kunnen meenemen. Werktuigbouwkundig en ­maritiem ingenieur Bob De Smedt was nauw betrokken bij de ontwikkeling. ‘Spannend ingenieurswerk.’

Standaardschepen bouwen die net een stukje slimmer zijn dan voorheen. En af en toe een flinke innovatie die de mari­tieme industrie opschudt. Dat is in een notendop het bedrijfsmodel van Damen Shipyards, weet design engineer Bob De Smedt. ‘We durven onze nek uit te steken. Dat levert vaak ­spannend ingenieurswerk op.’

Vrachttransporterende schepen

Damen verraste onlangs de scheepvaartwereld met een binnenvaartschip dat vaart op een ‘tapijt van lucht’. Het luchtlaagje op de romp vermindert de weerstand fors. En nu komt de hof­leverancier van de Nederlandse marine weer met iets nieuws: fregatten en ­patrouillevaartuigen die jeeps, lichte vrachtwagens, bulldozers of containers met goederen kunnen meenemen.

De nieuwe lichting schepen reduceert het aantal bevoorradingsschepen dat in konvooien meevaart, vertelt De Smedt. ‘We spelen hiermee in op twee trends: marines willen besparen op schepen én er is wereldwijd een tekort aan marinepersoneel. Bijkomend voordeel is dat er minder fregatten ­nodig zijn om een konvooi te beschermen; een vrachtschip kan zich immers niet verdedigen. De nieuwe schepen zijn bovendien multi-inzetbaar. De taken kunnen variëren van hydrografie tot de bescherming van havens.’

De Smedt was nauw betrokken bij de ontwikkeling van deze crossover-schepen. Uitgangspunt was een blanco vel papier; een fregat of vrachtschip ombouwen is proberen een vierkant rond te maken. Dat levert broddelwerk. ‘De nieuwe lijn schepen is daarom from scratch ontworpen.’

Uniek ontwerp

Paradepaardje is het cross-deck, een ­grote opslagruimte benedendeks. Het ­laden en lossen van dit cross-deck is ­opnieuw doordacht. Boven in de opslagruimte bevindt zich een innovatieve boven­loopkraan. Die bestaat grofweg uit twee over de volle breedte ­lopende balken, aan weerskanten in­geklemd in een railsysteem. De ‘dwarsliggers’ glijden via de rails over de opslagruimte heen, van en naar de achterkant van het schip. ­Parallel aan deze dwarsliggers zijn twee binten met hijskranen bevestigd. Die bewegen met de dwarsliggers mee, maar kunnen er ook lángs glijden, richting bak- en stuurboordzijde. De hijs­kranen zijn zo in staat bij drie zijdes te laden en lossen: aan weerskanten van het schip en bij de achterkant.

De flexibiliteit van deze zogeheten X-crane betaalt zich onder meer uit in rampgebieden, verklaart De Smedt. ‘In die contreien verkeren havens soms in een slechte toestand. Of het is heel moeilijk om het schip in de juiste positie te brengen om goederen te lossen. De crossover-schepen zijn hierop ontworpen. Voor de NAVO is het zo gemakkelijker om humanitaire assistentie verlenen.’

De crossover-schepen voeren volgens De Smedt met gemak vecht- en humanitaire missies uit – desnoods tegelijkertijd. Drugsboten of piraten zijn bijvoorbeeld op de beproefde manier in de kraag te grijpen: bij de achterkant gaat een laadklep open, waarna via een hellingbaan een speedboot vol mariniers het water in schiet. Nieuw is dat het frame waarover de speedboot het water in glijdt, is te verwijderen. ‘Dat is uniek. Zo zijn via dezelfde hellingbaan hulpgoederen te transporteren naar een laadboot. Daarmee is de hellingbaan ook multifunctioneel geworden.’

Internationale job

Behalve grote, innovatieve projecten is er veel ingenieurswerk op kleinschaliger niveau. Wie ervan houdt om nieuw en oud te combineren, zit goed bij Damen, zegt De Smedt. ‘Klanten hebben meestal uiteenlopende wensen. Vaak komt het er dan op aan slim te variëren op de standaardbouwblokken. Een groot deel van onze kracht zit in dit soort innovaties.’

Klanten die fregatten bestellen, willen soms bijvoorbeeld een helikopterhangar. ‘Dat kan, bijvoorbeeld door het schip te verlengen of accommodatie te schrappen. Als design engineer overleg je dan met de klant en collega-ingenieurs met een specialisme. Vaak zijn dat kortlopende projecten waarin je intensief met elkaar samenwerkt. Het leuke is ook dat het een internationale job is. Klanten komen van over de hele wereld.’

Damen is daarnaast kien op nieuwe, veelbelovende technieken ­ die buitenshuis zijn ontwikkeld. Een recent voorbeeld daarvan is de ­samenwerking met het Duitse bedrijf Voith Turbo. Dat is erin geslaagd de standaardschroef en de waterjet te combineren. Dat bespaart onder meer brandstof: de schroef is bij lage snelheden het meest efficiënt, de waterjet juist bij hogere snelheden.

Deze zogenoemde Voith Linear Jet is nog een relatief jonge techniek. De uitdaging is om het voortstuwingssysteem te evalueren en het mogelijk te integreren in, jawel, de nieuwe crossover-schepen. Het is onder meer aan De Smedt om dit op een slimme manier te doen. ‘Om dat te kunnen, moet je zo’n nieuw systeem tot in detail doorgronden. Heerlijk toch! Wat wil een ingenieur nog meer?’