Het Nederlandse kabinet wil meer kernenergie opnemen in het energiesysteem van de toekomst. Dat is een mogelijkheid, maar beantwoord dan wel eerst enkele fundamentele vragen, adviseert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in een rapport dat vandaag aan minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) is aangeboden. En betrek vanaf het begin de burger bij dat proces.

 

Op weg naar de klimaatdoelen van Parijs is haast geboden. Elk jaar dat we als land langer wachten met het duurzaam maken van ons energiesysteem, wordt het lastiger om in 2050 CO2-neutraal te zijn.

Hoe de Nederlandse overheid precies bij deze doelen wil komen, heeft ze nog niet helemaal ingevuld. Wind- en zonneparken spelen een leidende rol, maar kernenergie kreeg in het coalitieakkoord ook een belangrijke rol toebedeeld.
 

Snel een besluit nemen

De eventuele bouw van nieuwe kerncentrales is een langdurig proces. Vergunningen moeten aangevraagd, land moet bouwrijp gemaakt, en daarna moet er ook nog een complexe centrale vol specialistische technologie worden gebouwd . Vanwege deze lange tijdsduur zou de overheid snel een besluit moeten nemen over de rol van kernenergie in het toekomstige energiesysteem, schrijft de Rli in het rapport.

Zorgvuldigheid

Die haast moet echter niet ten koste gaan van de zorgvuldigheid, waarschuwt de raad. ‘Zou de regering nu overhaast een besluit nemen, dan maakt ze een valse start en bestaat er een gerede kans dat verderop een procedure opnieuw moet. Dan wordt de vertraging juist groter’, zegt Jan Jaap de Graeff, voorzitter van de Rli.

De raad komt nu met een advies, omdat de regering werkt aan een breed ‘energieplan’ dat schetst hoe het Nederlandse energiesysteem eruit moet komen te zien. Dat plan zal rond de jaarwisseling het licht zien. ‘We hopen dat het kabinet onze aanbevelingen hierin mee zal nemen’, zegt De Graeff.
 

Vier vragen

De raad spreekt zich in haar rapport niet uit voor of tegen kernenergie. Kern van de boodschap is dat het debat over deze energievorm goed moet worden gevoerd. Daarvoor moeten eerst vier belangrijke vragen worden beantwoord:

  • Wat is het kostenverschil tussen een energiesysteem met en zonder kernenergie?
  • Welk energiesysteem draagt het meeste bij aan versnelling van de energietransitie (en daarmee aan een versnelde afbuiging van de wereldwijde CO2-uitstootcurve)?
  • Wat zijn de directe en indirecte gevolgen van een eventueel kernongeval in Nederland, en is Nederland hierop voldoende voorbereid?
  • Wat zijn de technologische en financiële onzekerheden rond de eindberging van hoogradioactief afval?
     

‘Wie dit soort dingen niet goed uitzoekt, loopt het risico dat bijvoorbeeld een toekomstig kabinet besluiten van het huidige kabinet terugdraait’, zegt Bas Waterhout, leider van dit project bij de Rli.
 

Klimaatraad

Bij het beantwoorden van deze vragen ligt een rol weggelegd voor een nog op te richten klimaatraad, waar deze coalitie plannen voor heeft. Daarin moeten niet alleen ingenieurs komen te zitten, benadrukt Emmy Meijers, lid van de raad, maar ook experts op het gebied van ethiek, psychologie en sociologie, ruimtelijke ordening, en economie.

‘Natuurlijk zijn de techniek en het beoordelen van risico’s belangrijk’, zegt Meijers, ‘ maar dit gaat over veel meer: over kosten, over voor- en nadelen ten opzichte van andere vormen van energieopwekking, en over wie de lusten en de lasten van kernenergie krijgt. Daar heb je al die andere experts bij nodig.’
 

Breder kijken dan kernenergie

En hoewel het nu lijkt dat kernenergie alle aandacht naar zich toetrekt, drukt de raad het kabinet op het hart toch vooral breder te kijken. Het kabinet moet ‘beleidskeuzes over de rol van kernenergie niet geïsoleerd nemen, maar laten passen in de keuzes voor het energiesysteem als geheel’, lezen we in het rapport.

Dat is ook wel logisch, want: ‘keuzes voor of tegen de ene optie hebben consequenties voor de andere opties. Zo betekent een beslissing om geen kernenergie op te nemen in het energiesysteem, dat de beleidsopgave voor ándere vormen van energieopwekking groeit.’

 

Zorgen

De Rli signaleert dat er zorgen leven bij de inwoners van Nederland over het onderwerp energie. Deze zorgen worden zichtbaar in de vijf waarden die de raad onderscheidt: energiezekerheid, betaalbaarheid, veiligheid, duurzaamheid en rechtvaardigheid. ‘Die dingen raken aan de diepste overtuigingen van mensen, maar worden bijna nooit openlijk aan de orde gesteld’, zegt Meijers.

Nu is het moment om daarover het debat te starten. ‘Het kabinet zou de zorgen van de burgers moeten adresseren’, zegt Meijers. Door hen uitdrukkelijk te betrekken aan de hand van de vijf onderscheiden waarden; en dan niet alleen in de inspraakprocedures die heel lokaal zullen gaan spelen (dat ook), maar door landelijk bijvoorbeeld een burgerforum op te zetten. Minister Jetten (Klimaat en Energie) laat al onderzoeken welke rol zo’n burgerforum kan spelen op het onderwerp energie.
 

Burgerforum

Met zo’n burgerforum heeft ons land nog nauwelijks ervaring, los van enkele steden waar het wordt toegepast. In het buitenland is men er al verder mee. ‘In Ierland hebben burgers meegedacht over de besluitvorming op onderwerpen als abortus en het homohuwelijk’, vertelt Meijers. ‘Daar was ik van onder de indruk. Als de regering de burgers goed betrekt bij lastige onderwerpen, dan mag je een bredere acceptatie verwachten.’

 

Openingsfoto: de kerncentrale in Borssele. Foto Depositphotos