Met eDNA, DNA achtergelaten door het onderwaterleven, bepaalt Witteveen+Bos de kwaliteit en toxische druk van het oppervlaktewater. Dat is sneller, goedkoper en betrouwbaarder dan de traditionele methode, en nog breder inzetbaar ook.

Deze innovatie dingt mee naar De Vernufteling, een prijs uitgereikt door Koninklijke NLingenieurs in samenwerking met De Ingenieur. Overige projecten vindt u in dit dossier. Voor de publieksprijs kunt u hier stemmen tot 25 mei.

De biodiversiteit neem wereldwijd af. In zeker 40 procent van de waterlichamen is de vervuiling van het milieu met toxische (giftige) stoffen hierbij een bepalende factor. De precieze omvang en effecten van deze toxische druk zijn echter moeilijk vast te stellen, omdat zowel het meten van biodiversiteit als het beoordelen van toxische druk uitdagend en duur is.

5000 sequenties

Daar heeft advies- en ingenieursbureau Witteveen+Bos nu een oplossing voor, gebruik makend van eDNA – met de e van environmental. Dit is DNA dat in de omgeving wordt achtergelaten door het onderwaterleven. In één liter water bevinden zich gemiddeld vijfduizend unieke DNA-sequenties, die individuele organismen vertegenwoordigen. Dit geeft onderzoekers inzicht in de waterkwaliteit, en ook in de toxische druk, zoals Witteveen+Bos aantoonde.

Unieke vingerafdruk

Traditioneel wordt de waterkwaliteit in Europa beoordeeld op het voorkomen van algen, planten, vissen en waterdieren. Met eDNA kunnen onderzoekers ook de basis van de voedselpiramide, zoals bacteriën, analyseren.

‘Een dataset met DNA-sequenties vormt een unieke vingerafdruk voor elk watermonster’, vertelt ecoloog Frederike Bijlmer van Witteveen+Bos. Het vergelijken van die vingerafdrukken levert relaties op tussen soortenrijkdom, de aan- of afwezigheid van indicatorsoorten en drukfactoren zoals nutriënten.

‘Uit ons project blijkt dat het ook waardevolle informatie over toxiciteit verschaft’, zegt Bijlmer. ‘Zo kan een plotselinge toe- of afname van bepaalde organismen veelzeggend zijn.’ Met name het in kaart brengen van snel reagerende micro-organismen kan cruciale informatie onthullen.

Openingsbeeld: Witteveen+Bos