Project POND bestaat uit drijvende bollen die energie winnen uit organisch materiaal en met gekleurd licht aangeven wat de kwaliteit is van het water.

Wie binnenkort ergens sprookjesachtige lichtgevende bollen op het water ziet drijven, hoeft niet meteen te denken dat er buitenaards leven op aarde is geland. De kans is groter dat het een proef betreft van biodesign-studio Nova Innova en kennisinstituut Deltares.

De drijvende halve bollen van Nova Innova kunnen verschillende kleuren aannemen, en tonen uitvergrote schaduwen van het onderwaterleven op hun buitenkant. Ze zijn uitgerust met sensoren die de waterkwaliteit meten, en met lampen die van energie worden voorzien door microben in het water. De kleur van het licht varieert: van blauw bij een goede waterkwaliteit tot rood als de waterkwaliteit slecht is. POND heet het ontwerp, een afkorting van Power of Nature Based Design.

De komende tijd worden de bollen getest en verder ontwikkeld in de openbare ruimte, op locaties in Delft, Amsterdam, Utrecht en Voorne aan Zee. Daarvoor tekende een consortium bestaande uit Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Waternet, de gemeenten Utrecht en Voorne aan Zee, Fieldlab Green Economy Westvoorne en In-Lite Design deze maand een overeenkomst.

Hoe het werkt

Het systeem is gebaseerd op microbial fuel cell (MFC)-technologie – die overigens niet nieuw is en eerder werd gebruikt om uit planten energie te winnen voor licht of zelfs voor installaties met computerservers. Bij deze technologie maakt een biobrandstofcel gebruik van de elektronen die vrijkomen als microben organisch materiaal in het water afbreken. De cel van POND voedt zowel de lamp als de sensoren.

Die sensoren meten opgelost zuurstof, geleidbaarheid, zuurgraad en temperatuur van het water. Dat zijn belangrijke factoren voor de waterkwaliteit. Zo kan een verhoging van de geleidbaarheid duiden op vervuiling door zouten uit bijvoorbeeld kunstmest, en kan er vissterfte optreden bij een te laag zuurstofgehalte of te hoge temperatuur.

‘Deze parameters geven algemene informatie over de waterkwaliteit, maar er zijn veel meer factoren die de waterkwaliteit bepalen’, zegt Hilde Passier, expert geochemie en milieukwaliteit bij Deltares. ‘We willen daarom in het project, dat net gestart is, gaan testen of we meer sensoren kunnen toevoegen aan het systeem.’

Water krijgt stem

Door de bolle vorm fungeren de domes ook als vergrootglas. De onderwaterwereld is door de lichtprojecties vergroot op de buitenkant van de bollen te zien.

‘Met POND wordt kunst ingezet om verwondering en aandacht te genereren, met als doel dat mensen zich bewuster worden van de waterkwaliteit’, zegt Passier. Het idee achter het project is dat het water via de bollen met voorbijgangers communiceert, en zo als het ware een stem krijgt.

‘Energie genereren door natuurlijke processen in het water of de bodem, en die energie weer inzetten voor kunst en wetenschap, is één van de innovaties die we verder gaan uitwerken met Nova Innova’, vult projectleider Koen Pelsma van Deltares aan.

Getest en gevalideerd

POND is getest en gevalideerd in de proeftuin van Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Daar hebben de bollen al ruim vijftien maanden in het water gelegen. De verdere ontwikkeling zal plaatsvinden op de vier pilotlocaties: ‘Bij Deltares in Delft gaan we vooral data genereren en valideren’, zegt Pelsma in een online nieuwsbericht van Deltares. Passier: ‘Als dat lukt, kunnen de metingen van POND straks ook worden meegenomen in meetcampagnes.’

Daarnaast wordt POND bij het Oosterdok in Amsterdam ingezet voor de maatschappelijke dialoog over waterkwaliteit, wil de gemeente Utrecht meer zicht krijgen op de waterkwaliteit en burgers daarvan bewust maken. Bij Fieldlab Green Economy Westvoorne wordt de toepasbaarheid van POND in zout water uitgewerkt.

Mocht u dus ergens ánders een gekleurde lichtbol in het water zien drijven, dan valt de verklaring dat het om POND gaat voorlopig toch af… 

Openingsbeeld: Ermi van Oers, Nova Innova