Hoogleraar Koen Kas (Healthskouts, Universiteit Gent) droomt van een wereld waarin mensen nooit meer ziek worden. Van een wereld waarin we zó goed vroege signalen oppikken en daarop ingrijpen dat elk gezondheidsprobleem wordt ondervangen voor een patiënt klachten krijgt. Om die droom werkelijkheid te laten worden, zijn ingenieurs hard nodig, betoogt Kas.

Moleculair oncoloog en gezondheidsfuturoloog Koen Kas (1967) startte zijn carrière vrij conventioneel, met onderzoek naar de biologie van tumoren. ‘Wat gaat er mis in het DNA waardoor de cellen ongeremd blijven delen? Dat zochten mijn collega’s en ik uit voor een aantal tumoren. Later werkte ik ook nog mee aan een nieuw medicijn tegen hersenkanker bij kinderen.' 

Maar toen kwam de ommezwaai. ‘In het kankeronderzoek ben je automatisch bezig met de laatste levensfase. Ik vroeg mij af of ik dat eigenlijk wel wilde.’

Zijn visie op de geneeskunde veranderde volledig toen hij dertien jaar geleden in China kennismaakte met een radicaal andere gezondheidszorg. ‘Ik leerde dat er in delen van China ruim tweeduizend jaar geleden een systeem bestond waarin patiënten hun dokter betaalden om ze gezónd te houden, in plaats van om ze bij ziekte weer beter te maken. De dokter leefde in het dorp en kon iedereen van dichtbij in de gaten houden. Hij merkte het daardoor snel op als iemand begon af te wijken van de norm, en kon dan meteen bijsturen. Werd iemand toch ziek? Dan hoefde die de dokter níet meer te betalen.’


De patiënt traceerbaar maken

Deze vorm van wat we tegenwoordig preventieve zorg noemen, sprak Kas enorm aan. ‘Ik vroeg mij af: zouden we dat systeem weer kunnen opzetten met behulp van digitale technologie, nieuwe designideeën, businessmodellen en boerenverstand?’ Kas werkte het idee uit in het boek Nooit meer ziek (2014).

Hij richtte daarnaast het bedrijf HealthSkouts op, waarmee hij zorgorganisaties helpt de digitale mogelijkheden te verkennen, bijvoorbeeld door data op nieuwe manieren te gebruiken of verbindingen te leggen met technologische start-ups. Als hoogleraar aan de Universiteit Gent verricht hij binnen de vakgroep Biomoleculaire Geneeskunde onderzoek naar digital health, healthtech en moleculaire oncologie.

We kunnen elk pakketje heel precies volgen, maar een dokter weet bijna niets over zijn patiënten

Bij het terugkrijgen van die oude Chinese dokter is een belangrijke rol weggelegd voor ingenieurs, zegt Kas. ‘Eén hindernis die we moeten nemen is bijvoorbeeld dat de arts van tegenwoordig zijn patiënt maar een paar uur per jaar ziet. Verstuur je vandaag een pakketje, dan kun je dankzij trackingsystemen heel precies bijhouden waar het zich bevindt en wat ermee gebeurt. Maar de dokter krijgt het hele jaar door nauwelijks informatie binnen over zijn patiënten. 


Beschermengelen

Ingenieurs kunnen helpen de patiënt traceerbaar te maken, zodat artsen bij de geringste afwijking al kunnen anticiperen op wat er mis kan gaan, en op tijd kunnen ingrijpen. Dan creëren we een soort beschermengelen.’

Kas geeft een voorbeeld. ‘We zijn steeds beter in staat om onze eigen biologie te begrijpen. Zo kunnen we de drie miljard letters van ons DNA tegenwoordig binnen een paar uur tijd in kaart brengen.’

Dat levert wél zoveel data op, dat er algoritmes nodig zijn om ze te interpreteren. ‘Welke variaties vergroten je aanleg voor een bepaalde aandoening, welke variaties hebben geen voorspellende waarde? We hebben ingenieurs nodig om de genetica van kansberekening om te zetten in degelijke wetenschap’, aldus Kas. ‘Hoe zekerder je weet wat de gevolgen van bepaalde variaties zijn, hoe beter je op tijd kunt bijsturen.’

Als voorbeeld van het gebruik van DNA-tests noemt Kas de hielprik, een screeningtest die onder andere in België en Nederland gebruikt wordt om pasgeborenen te testen op erfelijke ziekten. Het gaat onder meer om zeldzame stofwisselingsziekten die tot ontwikkelingsachterstanden kunnen leiden. ‘Met een aangepast dieet of soms medicijnen kan dat worden voorkomen. Dat soort kennis wil elke ouder natuurlijk graag hebben.'

 

MEER LEZEN OVER MEDISCHE TECHNOLOGIE?

Het volledige gesprek met gezondheidsfuturoloog Koen Kas vind je in het meinummer van De Ingenieur. Koop de digitale versie voor € 7,50 of neem - met een flinke korting van 25 % - een digitaal jaarabonnement van twaalf nummers voor € 69,-.

Tekst: Diana de Veld