Vanavond spreekt techwatcher Kevin Kelly op het Eindhovense STRP-festival. Hij is de belangrijkste gast op het festival. Wat maakt hem zo bijzonder, en waarom is het de moeite waard om naar zijn verhaal te luisteren?

Je zou Kelly de chroniqueur van de IT-revolutie kunnen noemen, de man die al dertig jaar volgt hoe de digitalisering om zich heen grijpt en de samenleving steeds meer verandert. Of het nu gaat om de manier waarop we met elkaar communiceren en sociale verbanden aangaan, of het op zijn kop zetten van de taxiwereld, Kelly heeft er een visie op.

Zijn bril is zo roze als het maar zijn kan

Kelly’s blik op de technologie is eenzijdig: over iets als duurzame of circulaire economie zal je bij hem niks aantreffen. Alleen de digitale revolutie telt, en omdat hij die scherp waarneemt is hij interessant. Tegelijkertijd moeten luisteraars weten dat zijn bril zo roze als het maar zijn kan. Nadelige gevolgen van digitale techniek, zoals privacyverlies, extreme machtsposities voor de Googles, Facebooks en Amazons van deze wereld, enzovoort zijn aan hem niet besteed.


Korte biografie

Kelly begon zijn schrijverscarrière bij de Whole Earth Catalog, de door de Californische hippies gedragen publicatie die was gericht op zelfvoorzienendheid, ecologie en zelfredzaamheid. Vervolgens werd bij de oprichting van tijdschrift Wired, dat zich helemaal richtte op de internetrevolutie en de bijbehorende cybercultuur, in 1992 eindredacteur.

Zijn eerste boek Out of Control verscheen in 1994 en zit helemaal in de sfeer van de toen veel bediscussieerde cyborg, de combinatie van mens en machine. Kelly voorziet dat op machines gebaseerde  systemen zo complex worden dat ze niet meer kunnen zonder de biologische principes van zelforganisatie en zelfordening. Het idee dat we systemen van bovenaf kunnen controleren is een illusie.

Technologie is een autonome kracht, die zijn eigen richting gaat

In zijn boek What technology wants uit 2010 verlaat hij dit biologische spoor om zich geheel op de technologieontwikkeling te storten. Ongetwijfeld diep onder de indruk van de enorme snelheid en impact van de digitale technologie ziet hij technologie als autonome kracht, die zijn eigen richting gaat. En die richting is volgens Kelly alleen maar positief. Want techniek zorgt voor deugden zoals hogere efficiency, meer diversiteit, meer onderlinge samenhang enzovoort.


Onze digitale toekomst

Terwijl What technology wants gaat over de intrinsieke kracht van de techniekontwikkeling, onderzoekt hij in zijn meest recente boek The Inevitable de uitkomst van die ontwikkeling. In wat voor samenleving komen we terecht na de digitale revolutie? Wie bepaalt wat van waarde is en wat is er nu wezenlijk anders dan dertig jaar geleden, los van de vervanging van het analoge door het digitale?

Ook hier schetst Kelly de toekomst aan de hand van een aantal trefwoorden, een min of meer vast recept in zijn publicaties. Een greep uit de onderwerpen:


Niet het uiteindelijke product telt, maar de voortdurende verandering telt

We willen altijd de nieuwste iPhone, kijken reikhalzend uit naar productintroducties, willen de laatste upgrade, het nieuwste berichtje op facebook. We zijn rusteloos op zoek naar nieuwigheid en wars van het woord einddoel. Dat doen we niet bewust, maar we hebben onszelf in deze levenshouding ondergedompeld omdat de technische ontwikkeling die houding mogelijk maakt.


Alleen wat niet is te kopiëren heeft waarde

Digitalisering is de kern van de technologische ontwikkeling. Gecombineerd met verbinding via internet maakt die het mogelijk om alle mogelijke informatie direct en overal te delen, en alles wat eindeloos is te kopiëren heeft steeds minder waarde. In contrast daarmee krijgen dingen die niet kopieerbaar zijn waarde. Dat zijn vooral niet-tastbare waarden zoals betrouwbaarheid, authenticiteit, toegankelijkheid en persoonlijk advies.


Toegang is belangrijker dan bezit

Het gaat er niet meer om dat je een cd, gereedschap of auto bezit;  belangrijk is dat je er gebruik van kan maken als je het nodig hebt. Vandaar het succes van platforms die dat mogelijk maken; de deeleconomie.


Delen creëert (eigen)waarde.

Wikipedia, crowdfunding, sociale media, Youtube, ze bestaan allemaal bij gratie van het feit dat mensen er meestal gratis en voor niks tijd en energie in stoppen om hun kennis, gedachten, wetenswaardigheden en financiële risico’s te delen met anderen. Het internet heeft een enorme creatieve kracht losgemaakt omdat de mensen nu over het gereedschap beschikken om die creativiteit met anderen te delen.

Kelly schetst ook nog andere toekomstbeelden:


Kunstmatige intelligentie wordt geen ding, maar een alomvattend netwerk. En wees niet bang dat het ons zal overheersen: dat netwerk heeft alleen waarde als het een andere soort intelligentie voortbrengt dan wij mensen hebben.


Robots worden deel van ons dagelijks leven. Onze taak is voor hen het werk te bedenken zodat wij onszelf kunnen verrijken met zinvoller en prettiger bezigheden. Robots pakken ons werk niet af, ze vullen een nieuwe lade in onze menselijke gereedschapskist.


Algeheel volgen wordt de norm, vanaf je zoekgeschiedenis op het web tot en met je gezondheid. Het enige antwoord op privacyinbreuk is transparantie van bedrijven, zodat je weet wat er met je gegevens gebeurt.

Ziedaar Kelly’s schets van ontwikkelingen die hij onvermijdelijk noemt, omdat de technologie ons nu eenmaal in die richting voortbeweegt. Zijn typering van de nieuwe maatschappelijke verhoudingen zijn heel herkenbaar, en doen nadenken over wat de ultieme consequenties van oprukkende techniek zijn.


Om de hete brij

Tegelijkertijd loopt Kelly wel heel opzichtig om de keerzijde van dit verhaal heen. Neem de rol van platforms: waarom zijn de Ubers een succes? Kelly schrijft: ‘Ze hebben geen gebouwen of personeel in dienst, maar alleen software. Al het werk is uitbesteed en wordt gedaan door freelancers die graag aan de slag willen.’ En nog zo een: Waarom is Google zo’n succes? ‘Google was het eerste bedrijf dat waarde wist te halen (lees: winst, red) uit het clickgedrag van zijn klanten op het web.’

Socialisme volledig gebaseerd op creativiteit, inzet en connectiviteit van individuen

Het zijn twee rake constateringen, maar vraagtekens zet Kelly er niet bij. Dat kunnen wij wel doen. Hoe verdienstelijk is het dat Uber mensen voor zich laat werken voor een geringe vergoeding, geheel op eigen risico? Waarom moeten Google en Facebook tot de rijkste bedrijven van de wereld behoren wanneer alle waarde wordt geleverd door hun gebruikers? Wie zo graag in de toekomst kijkt moet toch weten: businessmodellen die zozeer uit balans zijn zullen het onmogelijke lange tijd volhouden. Temeer omdat Kelly op diverse plaatsen zelf als toekomstbeeld zaken schetst als ‘universele kunstmatige intelligentie’, een ‘universele cloud’, en, schrijft hij letterlijk, een nieuw type ‘socialisme’ dat volledig is gebaseerd op creativiteit, inzet en connectiviteit van individuen. Hij zegt niets over de plek van het businessmodel van de genoemde internetbedrijven in die nieuwe wereld.

Kelly biedt soms rake typeringen, maar ontloopt indringende vragen. Dat is fascinerend genoeg om vanavond eens goed te luisteren wat Kelly op STRP heeft te bieden.

Video: Kevin Kelly vertelt over zijn nieuwste boek tijdens het South by Southwest (SXSW)festival in 2016.



 

STRP
De STRP (spreek uit ‘strijp’) Biennale is het grootste festival voor creatieve technologie van Nederland.
Traditiegetrouw vindt het plaats op Strijp S, het voormalige terrein van de Philips-beeldbuizenfabriek in Eindhoven.
Het festival presenteert mengvormen van kunst, technologie en elektronische muziek, met het werk van ontwerpers, (performance)kunstenaars, choreografen en andere pioniers uit binnen- en buitenland.
Het thema van dit jaar is Senses & Sensors, waarbij wordt onderzocht hoe creatieve technologie de ‘multisensorische beleving’ kan intensiveren. Ook wordt de toenemende verstrengeling van technologie en biologie, het fysieke en het virtuele, en het analoge en het digitale onderzocht.
STRP Biënnale 2017, vr. 24 maart tot zo. 2 april, Klokgebouw, Eindhoven  

Openingsfoto: Kevin Kelly. Foto TED.com.