Lang deed Shell hier onderzoek naar boortechnologie, maar TNO nam het Rijswijkse lab over en vestigde er het Centrum voor Duurzame Geo-energie. Programmamanager Frank van Bergen vertelt over zijn bijzondere werkplek. 

‘Het is een symbolische plek. Tot 2017 had Shell hier zijn centrum voor boortechnologie. Toen Shell vertrok, bleven de apparaten staan, maar alle kennis over het gebruik ervan en de onderzoeksprogramma’s waren in één klap weg. Nu bouwen we een portfolio op van projecten binnen geothermie en ondergrondse warmteopslag. We hebben de apparaten weer aan de praat gekregen en zetten ze in voor de energietransitie.

Voor olie- en gaswinning zijn boringen naar een diepte van vier of vijf kilometer vaak noodzakelijk. Dat halen we hier niet, maar we hebben hier wel een put van vierhonderd meter diep. Die biedt ons een gecontroleerde omgeving waarin we experimenten kunnen uitvoeren die de realiteit dicht naderen. Hoe werken sensoren op diepte? Hoe gedragen de buizen zich? Werken de afsluitingen zoals bedacht?


Geothermie

Hier heeft Shell jarenlang onderzoek gedaan naar zowel het boren als het afwerken van putten. Onder dat laatste verstaan we het plaatsen van een stalen buis in de put die vervolgens de gehele productietijd blijft staan. Voor olie- en gaswinning is die kennis onontbeerlijk, maar voor geothermie ook: er moet één put in de grond komen waaruit warm water kan worden gewonnen en een tweede put om warm water te injecteren. De technologieën die zijn ontwikkeld voor olie en gas, kunnen we hier goed optimaliseren voor geothermieboringen.’


Experimenteel onderzoek

‘Bij ondergrondse warmteopslag is het belangrijk om dezelfde hoeveelheid warmte uit de grond te halen als je erin hebt gestopt. Dat lukt natuurlijk nooit volledig, maar hoe valt het warmteverlies te beperken? Hoe meer warmte onderweg verloren gaat, des te minder rendabel de ondergrondse opslag is. In Rijswijk kunnen we experimenteel onderzoek doen: hoeveel warm water moeten we injecteren, waar en wanneer kan dat het beste gebeuren?

Daarnaast testen we hier boortechnieken of nieuwe manieren om putten af te dichten. Wij namen hier een complete boorinstallatie en een fabriekshal vol specialistische apparatuur over, maar het heeft een tijd geduurd voor we wisten wat we ermee konden. Nu zetten we een eigen onderzoeksprogramma op.

Of geothermie dé duurzame energiebron van de toekomst wordt, durf ik niet te zeggen. Wel dat geothermie een van de onderdelen zal zijn van een duurzaam energiesysteem dat betrouwbaar en betaalbaar moet zijn. Na een jaar voorwerk vond hier in maart de officiële opening plaats. Een dag later begon de lockdown. Inmiddels zijn we een paar maanden operationeel en komen de eerste onderzoeken op gang.

De resultaten delen we met de gemeenschap, om zo de transitie te versnellen. Ook daarin verschillen we van Shell. Dat bedrijf deed vooral onderzoek ter ondersteuning van de eigen activiteiten.'
 

Foto's: Elmer van der Marel