Twee nieuwe kerncentrales, hoe haalbaar is dat?

Het verraste toch nog velen: de nieuwe coalitie wil laten onderzoeken of het haalbaar is om twee nieuwe kerncentrales te bouwen in Nederland. Dat zou enerzijds goed nieuws zijn voor de energietransitie, maar kerncentrales hebben zo hun nadelen.

En ineens staat kernenergie weer volop in de spotlights. De aankomende regering benoemt het onderwerp concreet in het nieuwe regeerakkoord. CDA’ers schrijven er online artikelen over; en zelfs een enkel lid van GroenLinks pleit voor een nieuwe kerncentrale. Het moet niet gekker worden.

 

Regeerakkoord
De nieuwe coalitie heeft in het regeerakkoord twee voornemens opgenomen. Ten eerste het langer openhouden van de centrale bij Borssele. En ten tweede de intentie om twee nieuwe kerncentrales te bouwen. ‘Dit kabinet zet de benodigde stappen voor de bouw van twee nieuwe kerncentrales. Dat betekent onder andere dat wij marktpartijen faciliteren bij hun verkenningen, innovaties ondersteunen, tenders uitzetten, de (financiële) bijdrage van de overheid bezien, wet- en regelgeving waar nodig in orde maken.’

 

Natuurlijk maakt een kerncentrale op een CO₂-arme manier elektriciteit en dat kunnen we goed gebruiken nu we zien dat de energietransitie veel te traag verloopt. Maar hoe haalbaar is het eigenlijk om een nieuwe kerncentrale te bouwen in ons kleine landje? Want er waren toch zoveel bezwaren tegen kerncentrales? We lopen ze een voor een na.

 

Bezwaar 1: kernenergie is veel te duur

Investeren in de bouw van een nieuwe kerncentrale kost miljarden (nog los van het feit dat de kosten tijdens een project vaak nog verder oplopen). Geen beslissing die de regering van ons land lichtzinnig kan nemen.

Daar komt nog bij dat de rente op een lening hiervoor hoog zal zijn. ‘Bij de centrale bij Hinkley Point in het Verenigd Koninkrijk ligt die rente rond de negen procent’, zegt Jan Leen Kloosterman, hoogleraar kernreactorfysica aan de TU Delft. Dat is andere koek dan de rente op je hypotheek.

Door die rente ligt de werkelijke som die moet worden opgehoest nog hoger dan de investering voor de centrale. ‘Stel nu dat de bouw tien jaar duurt, dan begin je pas tien jaar na de lening met terugverdienen.’

Die rente ligt overigens zo hoog vanwege het grote afbreukrisico van de bouw van een kerncentrale. Kloosterman: ‘Dat is een langdurig project dat altijd over meerdere regeerperiodes loopt. Je loopt altijd de kans dat de politiek van mening verandert en de centrale niet meer wil.’

Als het lukt om die rente op de lening omlaag te krijgen, dan zou een nieuwe kerncentrale misschien maar half zoveel hoeven kosten, schat Kloosterman. ‘Daar ligt een rol voor de nationale overheid. Die kan bijspringen met een subsidie of goedkope leningen en zo de klant — bijvoorbeeld een energiebedrijf — helpen, waardoor de bouw van een centrale wel haalbaar wordt.’

 

Lees meer over dit onderwerp in het dossier 'Kernenergie in Nederland'.

Bezwaar 2: kernenergie is gevaarlijk

Dat valt mee. De ongelukken bij Tsjernobyl en Fukushima zullen wel altijd in ons collectieve geheugen blijven zitten, maar per saldo gaat er weinig mis bij kerncentrales.

Ook worden de nieuwere typen centrales steeds veiliger. ‘Door de jaren heen heeft het ontwerp van een kerncentrale een evolutie doorgemaakt’, zegt Kloosterman. ‘Net als bij auto’s, die ook werden voorzien van kreukelzones en airbags, hebben de nieuwere kerncentrales allerlei ingebouwde veiligheidssystemen gekregen.’

Nieuwere typen kernreactoren, zoals de thoriumreactor (ook wel gesmoltenzoutreactor genoemd, hieronder een Chinese centrale gebaseerd op dat principe), zullen naar verwachting nog veiliger zijn. Het probleem is alleen dat dit type nog lang niet ver genoeg uitontwikkeld is om in de komende vijftien, twintig jaar al op grote schaal groene stroom te produceren.

 

 

Bezwaar 3: kernenergie zadelt de generaties na ons op met radioactief afval

Dat is waar. Of dit radioactieve afval ook ooit echt gevaarlijk wórdt, is maar de vraag. Kloosterman: ‘Studies laten zien dat kernafval veilig is op te bergen in klei- en zoutlagen (voor Nederland).’ In Duitsland en de Verenigde Staten doen ze dit al een tijdje. In Finland hebben ze vergevorderde plannen om kernafval op te bergen in lange, diepe gangen in rotsformaties, op plekken waar geen seismische activiteit is.

 

Bezwaar 4: kernenergie is niet nodig, want we hebben andere manieren om groene stroom op te wekken

In Nederland wordt steeds meer stroom opgewekt door zonne- en windparken. Dat is duurzame elektriciteit en de prijs ervan daalt ook nog steeds. Genoemde vormen van opwekking hebben alleen één probleem: ze zijn niet volledig betrouwbaar. In de winter is er minder zon en de wind gaat ook wel eens dagenlang liggen.

Om die reden heb je energieopslag nodig, én een flinke overcapaciteit aan opwekkingsvermogen. Dat zou het elektriciteitssysteem echter wel heel duur maken, zoals hoogleraar Jacopo Buongiorno van MIT eerder aan De Ingenieur uitlegde.

De oplossing daarvoor kan zijn het bouwen van een paar kerncentrales. Die leveren namelijk 24/7 CO₂-arme stroom en kunnen zo een baseload vormen voor de groene stroomproductie van Nederland. Er is dan minder opslag nodig én minder overcapaciteit aan zonnepanelen en windparken. Die paar kerncentrales drukken dan de prijs van de hele energievoorziening.
 

 

Bezwaar 5: we hebben de kennis niet meer in huis voor een nieuwe kerncentrale

Voor het nucleaire deel van een kerncentrale moeten we sowieso naar het buitenland, dat kunnen we hier niet meer zelf. Maar ook bij alle zaken eromheen voorziet Kloosterman problemen. Het opleiden van mensen is namelijk in het slop geraakt.

‘In Delft zijn experts op het gebied van kerncentrale-technologie met emeritaat gegaan en die zijn niet vervangen. De leerstoel kernreactortechnologie is al jaren weg. Maar ook bij verschillende opleidingen rond stralingshygiëne (hoe je veilig omgaat met radioactieve straling, red.) loopt het aantal docenten en het onderzoek terug. Als Nederland weer vol wil inzetten op kernenergie, dan moeten deze trends worden omgedraaid.’

Want hoewel Nederlandse bedrijven niet zelf een centrale zullen bouwen, is er wel voldoende kennis over kerncentrales nodig bij het beoordelen van een ontwerp, bij het verlenen van vergunningen en bij het onderhoud. Die kennis is nu niet op peil, waarschuwt Kloosterman.
 

 

Bezwaar 6: we hebben in Nederland geen plek voor een nieuwe kerncentrale

Dit is onjuist. Nederland is weliswaar een klein land, maar kernenergie is juist een vorm van energieopwekking met een zeer beperkt ruimtebeslag. Zonneparken en windparken nemen per megawatt veel meer ruimte in.

Tegelijk is het wel zo dat er niet erg veel locaties zijn die geschikt zijn voor een kerncentrale. Daarvoor heb je een paar dingen nodig, legt Kloosterman uit. ‘Ten eerste een aansluiting op het elektriciteitsnet; ten tweede volop koelwater; en ten derde draagvlak onder de lokale bevolking.’ Die laatste is op de meeste plekken in Nederland het geval, de bottleneck zal bij dat koelwater liggen. ‘Goede locaties zijn aan de Schelde, waar de huidige centrale van Borssele ook staat, in Delfzijl of op de Maasvlakte.’

 

Conclusie

Of er in Nederland twee nieuwe kerncentrales bij komen, zal de toekomst uitwijzen. Ook Kloosterman wil geen uitspraak doen over de haalbaarheid. ‘Feit is dat de regering een bedrag heeft uitgetrokken om de haalbaarheid van nieuwe kerncentrales te onderzoeken. Daaruit moet blijken wat er nodig is om een nieuwe centrale te kunnen laten bouwen. Uiteindelijk moet een energiebedrijf de concrete stap zetten.’


Openingsbeeld: de kerncentrale bij Borssele (Zeeland), voorlopige de enige van ons land. Foto Depositphotos