De verspreiding van nepnieuws in de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 was vooral te wijten aan Twitterbots, accounts die automatisch berichten plaatsen.

Dat blijkt uit een analyse van veertien miljoen berichten en vierhonderdduizend artikelen die tussen mei 2016 en maart 2017 op Twitter zijn gepost en gedeeld. De uitkomsten van het onderzoek, uitgevoerd aan Indiana University, zijn dinsdag gepubliceerd in het blad Nature Communications.

De onderzoekers stelden vast dat 6 procent van de 'verdachte' Twitteraccounts bij elkaar liefst 31 procent van het nepnieuws op het netwerk voor hun rekening nam. Dezelfde accounts verspreidden daarnaast 34 procent van alle artikelen van ongeloofwaardige bronnen -  'nepnieuwsfabrieken'.   

 

Flitshandel

De studie maakt ook duidelijk hoe groot de rol van de bots is bij het bepalen of een nepnieuwsbericht 'viral' gaat. Binnen twee tot tien seconden nadat een bericht is geplaatst, beginnen de bots het al te delen. Volgens de onderzoekers maakt dat duidelijk hoe lastig het is om de verspreiding van misinformatie tegen te gaan. Ze vergelijken het met de flitshandel op de aandelenmarkt, waar koersen ook ineens kunnen kelderen of exploderen op basis van nieuwe informatie. Ze benadrukken daarbij dat ze nepnieuws uit zowel linkse hoek als rechtse hoek hebben bekeken.

De bots doen hun werk vooral wanneer een bericht net is geplaatst, om zo het bereik te vergroten. Wordt het eenmaal door een grotere groep gedeeld, dan wordt de rol van de bots minder. 'Mensen hebben de neiging geloof te hechten aan berichten die afkomstig lijken te zijn van veel andere mensen', zegt onderzoeker Giovanni Luva Ciampaglia van het IU Network Science Institute in een persbericht. 'Bots maken daar misbruik van door te doen alsof berichten extreem populair zijn. Echte mensen worden zo verleid om de berichten zelf ook te gaan delen.'

 

Simulatie

De onderzoekers simuleerden een eigen Twitternetwerk om te zien wat het uitschakelen van bots zou betekenen voor het verspreiden van nepnieuws. Dat zou enorm helpen, stelt hoogleraar en onderzoeksleider Filippo Menczer. Het verwijderen van 10 % van de verdachte accounts zou al voldoende zijn om de kans dal nepnieuwsberichten 'viral' gaan tot vrijwel nul te reduceren, was de uitkomst. 

Hoewel de focus van deze studie op Twitter lag, zijn ook andere sociale netwerken gevoelig voor misinformatie. 'Nu steeds meer mensen wereldwijd voor hun nieuwsvoorziening vooral op sociale netwerken zijn aangewezen, vereist de strijd tegen nepnieuws een grondige analyse van de manieren waarop dat wordt verspreid', stelt Menczer. 'Wij hebben vastgesteld dat bots een deel van het probleem zijn en dat het verwijderen ervan de situatie zou kunnen verbeteren.' 

Illustratie: Filippo Menczer, Indiana University