Delftse studenten hebben onder leiding van hoogleraar Joris Dik verborgen inscripties in de muur van een gevangenis van een vooraanstaande NSB'er onthuld. De resultaten zijn deze week gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Heritage Science.

Het Nationaal Monument Oranjehotel is de voormalige strafgevangenis Scheveningen, ook wel bekend onder de naam Oranjehotel, waar tijdens de Tweede Wereldoorlog onder andere vele verzetsstrijders vast zaten. Tussen 1940 en 1945 werden er meer dan 25.000 mensen gevangen gezet en meer dan 250 van hen werden ter dood veroordeeld en geëxecuteerd in de duinen.

Cel 601 is geheel in oorspronkelijke staat bewaard gebleven. Op de muren staan inscripties van terdoodveroordeelden. Ze schetsen een beeld van de gevoelens van de verzetsstrijders toen ze wachtten op hun executie.

 

Plamuur

Ook is er een muur bedekt met een laag plamuur, waarin een oppervlakkig reliëf verraadt dat er inscripties zijn verhuld. 'Deze plamuur is in de loop van 1946 aangebracht op de muur om eventuele teksten te bedekken', zegt Dik. 'In de tijd na de Tweede Wereldoorlog, waarin deze cel het verhaal van de gevangenen moest vertellen, mocht dit waarschijnlijk niet gezien worden.'

Als onderdeel van hun afstudeerthesis werkte een groep bachelorstudenten van de TU Delft aan een methode om te ontdekken wat eronder verscholen zat, zonder het stuk muur aan te tasten.

 

Boorkernen

De tijd voor de metingen in de cel was kort. 'De studenten hebben die metingen zelf gedaan', zegt Dik. 'Ze hadden slechts een paar uur op één dag.' Dus ter voorbereiding op het onderzoek in de cel, maakten de studenten een proefmuur. Daarop testten de studenten technieken om eventueel toe te passen op het stuk geplamuurde muur.

'We hebben boorkernen genomen uit de muur van de cel ernaast', legt Dik uit. 'Deze hebben we verwerkt tot een proefmuur om de muur uit cel 601 zoveel mogelijk benaderen.'

 

Samenvoegen

De studenten gebruikten twee verschillende technieken. Strijklichtfotografie, waarbij licht zijdelings langs de muur wordt geschenen, maakte het subtiele reliëf in het oppervlak van de plamuur zichtbaar. Daarnaast gebruikten de studenten infrarood-thermografie om onder de plamuurlaag te kijken.

'Uit het vooronderzoek wisten we dat de warmtegeleiding van de plamuur anders is dan die van de onderliggende muur', licht Dik toe. 'Dus door het stuk muur vanuit verschillende hoeken met een warmtelamp te beschijnen konden we de inscriptie in de onderliggende muur zichtbaar maken.'

Door middel van beeldverwerkingstechnologie konden de studenten de beelden samenvoegen tot één afbeelding en werd de tekst uiteindelijk zichtbaar.

 

Gelaagdheid

'De grote vraag was natuurlijk van wie de inscripties afkomstig waren', zegt Dik. 'Van een verzetsstrijder of van een NSB'er?' De naam De Blocq van Scheltinga stond onder andere in de muur gekerfd, het is de naam van een rechterhand van NSB-leider Anton Mussert. Samen met de studenten is de onderzoeker naar het nationaal archief gegaan om de naam te verifiëren.

Vlak nadat de laatste verzetsstrijders op 8 mei 1945 waren bevrijd uit de gevangenis, werden hier op 10 mei NSB'ers vastgezet. Vanwege het sentiment vlak na de Tweede Wereldoorlog, is de tekst van de NSB'er bedekt met een laag plamuur. 'Het laat letterlijk de gelaagdheid van de geschiedenis zien', aldus Dik.

 

Fysiek bewijs

'De ontdekking van de studenten is erg belangrijk voor ons monument', zegt Hans Gramberg, persvoorlichter van Nationaal Monument Oranjehotel. 'De gevangenschap van de NSB'ers vlak na de bevrijding is bekend van foto's en brieven. Maar dit is het eerste fysieke bewijs dat we hebben dat in deze cel een NSB'er heeft vast gezeten en zelfs wie.'

De cel zal onaangeraakt blijven. In de buurt van de cel komt extra uitleg over het stuk geplamuurde muur en de tekst die het bedekt. Voorlopig zijn er nog geen plannen om meer onderzoek te doen in de gevangenis. Tot 2009 is de gevangenis in gebruik geweest en zijn de muren meerdere malen overgeschilderd. Dus de technieken van dit onderzoek volstaan niet om te ontdekken wat nog meer verborgen ligt in de muren van de gevangenis.

 

Beeldmateriaal: TU Delft