Soms is het niet effectief om vast te houden aan de 'correcte' ingenieurseenheden, betoogt columnist Rolf Hut.
 

Vol bewondering kijk ik naar de rechte hoek die de drooggevallen bedding van de beek maakt (zie foto). De reden: de grond onder aan de heuvel beweegt met een paar millimeter per jaar naar het noorden en de heuvel niet. En dat al een paar millennia. 

Ik sta tussen San Francisco en Los Angeles op een van de weinige plekken waar direct aan het oppervlak een breuklijn tussen twee aardplaten zichtbaar is: de San Andreas-breuklijn. Ik tel langzaam tot honderd en... ik zie geen verschil. Het effect van een paar millimeter per jaar, zie je pas als je honderden jaren geschiedenis bekijkt. Rapporteren in millimeters per jaar voelt alsof het om een klein effect gaat. Maar wel een met grote gevolgen.

Vijf millimeter neerslag: dat klinkt niet als veel water

Hoewel het hier rustig gaat, vormt dezelfde beweging in zowel San Francisco als Los Angeles een enorme bedreiging in de vorm van aard­bevingen. 

Ook in watermanagement gaat het vaak over millimeters. Een bui van vijf millimeter regen, dat klinkt niet als veel water. Maar denk eens aan een groot plein en zet op elke vierkante meter vijf pakken melk van één liter. En giet dan al die pakken melk in één keer in de rioolput op dat plein: die hoeveelheid water moet het riool verwerken van alleen die vijf millimeter regen. 

Of het nou om ‘millimeters per jaar’ maal ‘eeuwen’ gaat, of ‘millimeters per vierkante meter’ maal ‘vierkante kilometers’: een klein getal vermenigvuldigd met een heel groot getal is al snel een groot getal. Zonder speciale (ingenieurs)opleiding zijn mensen vrij slecht in het omgaan met deze ordegrootten – een bui van vijf millimeter of een beweging van millimeters per jaar klinkt dus als weinig.

Bij communiceren is het belangrijk aan te sluiten bij de belevings­wereld van de ontvanger

Op onze menselijke schaal associëren we de millimeter met ‘klein’. Beweging van millimeters per jaar of een paar milli­meter regen is handig als rekeneenheid, maar communiceert slecht: het lijkt allemaal wel mee te vallen. 

Communicatie over aardbevingen gaat in de schaal van ­Richter, een logaritmische schaal van de hoeveelheid energie vrijkomt bij een aardbeving. Maar ook dat is lastig: een diepe zware beving heeft veel minder gevolg (voor de mens) dan een beving met epicentrum direct onder een stad. 

Bij communiceren is het belangrijk aan te sluiten bij de belevings­wereld van de ontvanger van het bericht. Daarbij vasthouden aan de ‘correcte’ eenheid die we als ingenieurs gebruiken, is wel correct, maar niet effectief.

PS: Tevens ben ik van mening dat elektrische fietsen als brommers moeten worden gezien.
 

Tekst en foto: Rolf Hut is universitair hoofddocent aan de TU Delft, maker, spreker en schrijver