Proeven met coronabestendige evenementen

Wat is er nodig zodat theaters, concertzalen en festivalterreinen weer veilig open kunnen? Dat gaat Fieldlab Evenementen, waarin bedrijven uit de cultuur-, sport- en festivalsector hun krachten hebben gebundeld, onderzoeken met een aantal proef-evenementen.

We missen het allemaal enorm: een biertje drinken met vrienden in de kroeg, een theatervoorstelling bezoeken of gaan kijken bij een sportwedstrijd. Deze activiteiten worden op dit moment, nu het coronavirus nog flink rondgaat, niet veilig geacht. Zoveel mensen bij elkaar levert een te groot risico op besmettingen op.

Duurt deze situatie nog lang voort, dan gaan er zware klappen vallen in deze sectoren. Daarom hebben bedrijven uit de cultuur, de sport, de horeca en evenementen de handen ineengeslagen onder de noemer Fieldlab Evenementen.
 

Testen

Dat heeft proef-evenementen bedacht voor het testen van verschillende settings. Daaruit moet duidelijk worden welke maatregelen bij een evenement moeten worden genomen om de kans op besmetting van bezoekers minimaal te houden. ‘In alle sectoren, van sport tot cultuur tot congressen tot festivals, zullen we stapsgewijs en voorzichtig het aantal bezoekers moeten opvoeren naar 100 procent. Anders is het organiseren van evenementen economisch niet haalbaar’, zegt Dimitri Bonthuis, die als lid van het programmateam van Fieldlab Evenementen de proef-evenementen coördineert.
 

 

Vier settings

De komende tijd moeten onder leiding van Fieldlab proefevenementen plaatsvinden in vier verschillende settings:

• waarbij de bezoekers rustig op een stoel zitten (binnen, passief);
• waarbij bezoekers zingen, dansen en naar de bar lopen (binnen, actief);
• waarbij bezoekers schreeuwen, zingen en het toilet bezoeken (buiten, actief) en - ten slotte -
• waarbij bezoekers ook naar meerdere podia kunnen (buiten, festival).

‘Dus denk respectievelijk aan een theatervoorstelling, een popconcert bezoeken, een buitenconcert of voetbalwedstrijd en als laatste een festival als Lowlands’, vertelt Bonthuis. Al deze evenementen worden gehouden onder de noemer Back to Live. Met de resultaten van deze evenementen hopen de betrokken partijen aan de overheid te kunnen laten zien dat onder strikte voorwaarden (afstand houden, oppervlakken reinigen, stevig ventileren, mondkapjes indien nodig) evenementen veilig kunnen plaatsvinden.
 

Guido Weijers

Van alle vier de scenario’s gaat Fieldlab een tweetal proef-evenementen organiseren. Zo gaat cabaretier Guido Weijers voor vijfhonderd mensen optreden in het Beatrix Theater in Utrecht, waar op een ander moment een congres wordt gehouden. In de Amsterdamse Ziggo Dome gaan Mojo en ID&T samen een concert organiseren en een dance-event (beide 1300 bezoekers).

In de derde categorie gaat Fieldlab twee reeds geplande voetbalwedstrijden gebruiken om te onderzoeken hoe daar veilig publiek bij aanwezig kan zijn. ‘Het gaat om twee wedstrijden uit de Keuken Kampioen Divisie (voormalige Eerste Divisie), van Almere City en NEC uit Nijmegen’, zegt Bonthuis. Daar zullen 1500 mensen bij aanwezig zijn. De wedstrijden staan vooralsnog gepland voor 2 (Almere City) en 8 januari (NEC) 2021.
 

Lowlands

En ten slotte gaan Mojo en ID&T - opnieuw samen - twee buitenfestivals organiseren; een muziekfestival à la Lowlands - maar veel kleiner - en een dancefestival. Beide zullen plaatsvinden op of rond het terrein van Lowlands in Flevoland en 3.000 bezoekers verwelkomen.

Met twee van de voorstellen heeft staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en Klimaat voorlopig ingestemd: voetbalwedstrijden en concerten waarbij het publiek op een stoel zit. Hiervoor zou Fieldlab vanaf half januari de proef-evenementen mogen houden, maar alleen in een regio waar het risiconiveau wordt ingeschat op 1, ‘waakzaam’. Dat is op dit moment in nog geen enkele regio het geval.
 

 

Negatief geteste mensen

Fieldlab gaat een heel scala aan zaken onderzoeken. Hoe moet je de logistieke processen zo inrichten dat bekend is wie er binnen zit bij een evenement? Hoe kun je zorgen dat alleen negatief geteste mensen binnenkomen? Hoe zorg je ter plaatse voor het zoveel mogelijk gescheiden houden van stromen mensen? Hoe houd je de luchtkwaliteit goed in een binnenruimte met een paar honderd mensen?

De vrijwilligers die zich aanmelden voor de proefevenementen krijgen allemaal een elektronische tag, die bijhoudt hoe vaak ze in de buurt van anderen zijn geweest. Tegelijk filmt een camera de bezoekers van boven, terwijl software uit deze beelden de bezoekersstromen haalt. Bonthuis: ‘Bij de pilots gaan we de mensen op verschillende manieren indelen in bubbels, en kijken we wat dat met de contacten doet. Bijvoorbeeld de ene keer een grote bubbel van 500 tot 1.000 mensen, en de andere keer van 50 tot 250.’
 

Ouderwets druk

Bij het concert zullen de bezoekers worden ingedeeld in verschillende vakken. ‘Een vak waar het ouderwets druk is, eentje waar social distancing kan maar niet wordt verplicht, een vak met verplicht afstand houden en ten slotte een tribune.’

Alle deelnemers worden voorafgaand aan het proef-evenement getest op corona. Ze worden dringend verzocht om in de tien dagen na het evenement geen kwetsbare personen te bezoeken. ‘En als iemand onverhoopt het virus oploopt, dan sturen we het monster naar een speciaal lab, dat het dna ervan kan bepalen door te sequencen. Dat leert ons dan of de besmetting op het evenement is gebeurd’, zegt Bonthuis.
 

 

Zwevende microdruppels

Wanneer veel mensen in een binnenruimte samenkomen, dan kunnen mensen elkaar besmetten door de overdracht van het virus via zwevende microdruppels, zelfs als ze netjes anderhalve meter afstand houden. De belangrijkste maatregel hierbij is overvloedig ventileren, de lucht in een ruimte verversen.

Bij de proef-evenementen gaat adviesbureau bba binnenmilieu kijken of de ventilatie van de ruimten goed is geregeld. Is om te beginnen het ventilatiedebiet (de hoeveelheid verse lucht die per tijdseenheid binnenstroomt) hoog genoeg? Verse lucht zorgt er namelijk voor dat behalve nare luchtjes ook zwevende aerosolen worden afgevoerd. Ook gaat het bureau rookproeven houden om te kijken hoe de luchtstromingen lopen in een concertzaal.
 

Schatten

Bba binnenmilieu gaat een model inzetten dat dat onder meer op basis van het ventilatiedebiet, de aantallen bezoekers en het volume van de binnenruimte laat zien wat de kans is dat bezoekers elkaar via aerosolen besmetten. ‘Op basis van de nieuwste cijfers van het RIVM schatten we hoeveel besmette mensen mogelijk binnen zijn en hoe stevig je de ruimte moet ventileren, zodat de kans dat die ene persoon anderen besmet klein is’, vertelt raadgevend ingenieur Tim Beuker van bba binnenmilieu.
 

Computergestuurde ventilatie

‘Grotere gebouwen zoals Ahoy of Ziggo Dome hebben uitstekende computergestuurde ventilatiesystemen’, vertelt Beuker. ‘Maar je wilt wel zeker weten of alles goed staat ingesteld en in de praktijk ook goed functioneert. Daarnaast houdt zo’n geavanceerd systeem de CO₂-concentratie in de ruimtes bij.’ Dat is een goede benadering voor de concentratie van rondzwevende aerosolen met - mogelijk - virus erin. ‘Tijdens de proef-evenementen bekijken we hoe representatief de door het klimaatsysteem gemeten CO₂-concentratie is voor de verschillende zones in de ruimte waar het evenement plaatsvindt.’

Vooral kleine ruimtes, zoals kleedkamers, verdienen extra aandacht.

Enorme ruimtes

Nu hebben grote zalen als Ahoy of Ziggo Dome sowieso het voordeel dat het enorme ruimten zijn, met grote volumes lucht erin. Zouden daar een paar mensen zwevende druppeltjes met virus afscheiden dan wordt dat al snel verdund. Voldoende ventileren is verder genoeg om de risico’s op besmetting door aerosolen te minimaliseren.

Kleine ruimten zoals kleedkamers, vragen nog wel aandacht, meent directeur Atze Boerstra van bba binnenmilieu. ‘Daar kan een apparaat met een goed filter wel meerwaarde hebben. Net als in kroegen of kleine theaters, waar geen ruimte is om een uitgebreid luchtverversingssysteem aan te leggen.’
 

Met de auto

De risico’s op besmetting lopen op in kleine ruimten, benadrukt Boerstra nogmaals. ‘Bij grote evenementen zou je dus ook de hele keten moeten bekijken. Dan kan het zijn dat je het op locatie goed voor elkaar hebt, maar op welke plekken komen bezoekers nog meer? Komen een paar vrienden met de auto naar een concert, dan is die rit een risicogeval. Dus in de auto mondkapjes op en ventilatie vol aan.’

Mits organisatoren de juiste maatregelen nemen, dan zijn de risico’s op overdracht van het coronavirus bij een groot evenement gering, zo blijkt uit Duits onderzoek. ‘De bezoekers droegen hier een N95-mondkapje, dat de lucht filtert. Opvallend resultaat was dat de meeste proefpersonen aangaven dit niet hinderlijk te vinden’, zegt Beuker.

 

Johan Cruijff ArenA
Hoe kunnen toeschouwers veilig naar sportwedstrijden? Fieldlab Evenementen is niet de enige die zich met deze vraag bezighoudt. Onderzoekers van de TU Eindhoven gaan namelijk in de Johan Cruijff ArenA onderzoeken hoe aerosolen zich door het stadion verplaatsen.
In het stadion van voetbalclub Ajax worden eerst metingen gedaan zonder publiek, met apparaatjes die (onschuldige) aerosolen voortbrengen op de tribune. Deze generatoren verspreiden een vergelijkbaar aantal aerosolen als enthousiaste voetbalsupporters die zingen en schreeuwen. Om te meten hoe de zwevende microdruppels zich verspreiden, zijn op de tribune diverse sensoren geplaatst.
Ook wordt onderzocht of aerosolen uit de lucht te filteren zijn, met bijvoorbeeld een luchtreinigingssysteem gebaseerd op plasma (van het bedrijf Plasmamade) of op filters van glasvezel en koolstof. Wanneer dat veilig mogelijk is, willen de TU/e, de ArenA, Plasmamade ook gaan testen met publiek.