Proefterp als testlab
De dijk langs de Noord-Hollandse kant van het Markermeer moet op de schop. Op drie plaatsen pal achter de dijk heeft de Alliantie Markermeerdijken proefterpen opgeworpen: ideale plekken om kennis en ideeën te toetsen.
Door het hoge gras – het zal een tijd geleden zijn dat de schapen hier mochten grazen – struin ik met grote stappen naar boven, waar zich het beloofde uitzicht voor me ontvouwt: het prachtige, buitendijkse overstromingsgebied Oosterkoog, vol riet en vogelrumoer. Verderop ligt het Markermeer te schitteren in de zon. In dat kalme water in de verte schuilt kennelijk het gevaar.
Achter me dumpen zandwagens hun zware lading op een weiland. In een week tijd is er een zandhoop opgeworpen van inmiddels 1 meter hoog, ter grootte van een half voetbalveld. Her en der steken palen uit het zand. Hier, net buiten het plaatsje Etersheim, wordt een proefterp aangelegd, bedoeld om alle kennis en ideeën te testen die ingenieurs hebben bedacht om het gebied veilig te houden.
Zuiderzeevloed
De 48 km lange Markermeerdijk loopt van Hoorn tot aan de monding van het IJ in Durgerdam. Het is een provinciaal monument dat al eeuwenlang het landschap bepaalt.
Op sommige plaatsen, zoals hier bij Etersheim, is er in de loop der tijd een knik in gekomen, of een rare uitstulping; het gevolg van een doorbraak uit het verleden. Zo laat de dijk zich lezen als een geschiedenisboek, dat leert hoe voorgaande generaties de voortdurende strijd tegen het water hebben uitgevochten.
Het huidige profiel van de dijk dateert van kort na 1916. In januari van dat jaar vond er voor het laatst een grote doorbraak plaats. De Zuiderzeevloed eiste in Noord-Holland negentien levens, waarvan zestien op Marken. Vrijwel het gehele veenfoto weidegebied Waterland kwam onder water te staan.
Strenge regels
De ramp luidde de aanleg van de Afsluitdijk in, om de Zuiderzee voorgoed te temmen. In de getroffen provincie werd het Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier opgericht, dat verantwoordelijk werd voor alle dijken ten noorden van het IJ.
De Markermeerdijk hoeft sindsdien niet meer te beschermen tegen een woelige zee. Toch geldt hij als een primaire waterkering waarvoor strenge regels gelden. Want ook het Markermeer kan een bedreiging vormen. Bij zware regenval – en daarvan wordt in de toekomst door de klimaatverandering alleen maar meer verwacht – stijgt het waterpeil.
Klotst het water langere tijd tegen de dijk, dan kan die verzwakken en uiteindelijk zelfs landinwaarts afschuiven. Dat kan een overstroming betekenen.
Proefterpen
Al in 2006 kwamen de tekortkomingen van de dijk aan het licht. De dijk is grotendeels gebouwd op slappe veengrond; een groot stuk ervan werd dan ook afgekeurd vanwege onvoldoende stabiliteit.
In totaal moet 33 km van het traject worden aangepakt. ‘In de tweede week van januari zijn we begonnen met het aanleggen van een eerste proefterp’, zegt ir. Remco den Hertog. Inmiddels zijn er drie in aanbouw.
Alliantie
Het aanleggen van proefterpen om de kennis en ideeën te testen is nieuw, zegt Den Hertog, projectmanager van de werkzaamheden op het dijkgedeelte tussen Schardam en Volendam. ‘Ik heb in ieder geval nog nooit meegemaakt dat we de plannen zo op ware grootte in de praktijk kunnen testen.’
De sleutel tot het succes van de nieuwe werkwijze ligt in de samenwerkingsvorm die is gekozen tussen de betrokken partijen. Speciaal voor deze dijkversterking is de Alliantie Markermeerdijken in het leven geroepen. Daarin heeft de opdrachtgever, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, zich verenigd met de aannemers: Boskalis, KWS en Van Hattum & Blankevoort.
Verzet
‘Zo’n samenwerkingsvorm is echt een innovatie’, zegt Den Hertog, zelf afkomstig van Boskalis. ‘Voorheen was er altijd een zekere spanning tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, maar hier zitten we voortdurend samen aan tafel.’
Maar er is ook verzet tegen de dijkverzwaring. Omwonenden hebben zich verenigd in de Stichting Zuyderzeedijk. Vanaf het eerste begin sinds de dijk werd afgekeurd, is de focus geweest op het verschuiven van zoveel mogelijk grond, luidt hun kritiek. Daardoor dreigen er nu funeste gevolgen voor de geliefde aanblik op de monumentale dijk.
Foto: Hoogwaterbeschermingsprogramma
De complete reportage lezen?
Wil je het complete verhaal lezen over de werkzaamheden aan de Markermeerdijk in het meinummer van De Ingenieur? Koop dan de digitale versie voor € 7,50, of neem - met een flinke korting van 25 %! - een digitaal jaarabonnement van 12 nummers voor € 69,-.
