Het ongeluk met de omvallende kranen bij Alphen aan de Rijn vorig jaar was het gevolg van een 'incompleet en ongeschikt' hijsplan van het verantwoordelijke bouwbedrijf. Dat concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in een vandaag verschenen rapport over het incident.

Op 3 augustus vorig jaar zou het wegdek van Koningin Julianabrug in Alphen aan de Rijn vanaf het water op de brug worden gehezen. Het ging mis toen één van de kranen uit balans raakte, viel die met het loodzware wegdek om en verpletterde verschillende huizen. Er vielen ('als bij wonder', zoals de OVV het zegt) geen slachtoffers of gewonden, maar de schade was enorm. Nu blijkt dat het hoe danook met de de kraan zou zijn misgegaan, wat de machinist ook had gedaan. 'Zelfs een vlekkeloze uitvoering van de geplande werkzaamheden had dit niet kunnen voorkomen', aldus de vernietigende uitkomst van het rapport.

Uitzonderlijke routine

De fout zat in de voorbereidingen van de werkzaamheden. De OVV windt er geen doekjes omheen: er was sprake van een systematische onderschatting van de risico's. Bouwbedrijven Mourik Infra/BSB Staalbouw/Peinemann benaderden het werk als een routineklus en hadden geen oog voor de uitzonderlijke aard van het werk. Dat het werk uitzonderlijk was, vertelde Mark Voorendt, onderzoeker Waterbouwkundige Constructies aan de TU Delft, vorig jaar al aan De Ingenieur ('Platform Alphen te wankel voor kranen'): 'Operaties met kranen op water zie je wel vaker, bijvoorbeeld bij het aanbrengen van damwanden of het heien bij kademuren. Maar dan zijn de kranen meestal lager of de pontons breder.' Het werk vereiste een gedegen voorbereiding met berekeningen en simulaties van de krachten die op de kranen werken. In de laatste versie van het hijsplan ontbrak echter een stabiliteitsberekening, en was er geen ballastplan voor de pontons.

Juist op deze punten is het hijsen met 30 m hoge kranen vanaf water een complexe, risicovolle operatie. Als een kraan iets zwaars als een brugdeel van de grond tilt, verplaatst het zwaartepunt van de opstelling zich bijna naar de top van de kraan - met een grote instabiliteit tot gevolg. Als het brugdeel vervolgens verplaatst, ontstaat er een slingereffect, wat uiteindelijk tot het omvallen van de kraanopstelling leidde.


Geen regie

Waar deze slechte voorbereiding precies aan te wijten valt blijft in het rapport onduidelijk. Wel merkt de OVV op dat het bouwbedrijf de verantwoordelijkheid voor de plaatsing van het brugdeel op de staalbouwer afschoof, die het kraanbedrijf vervolgens alles liet uitzoeken. Het ontbrak daardoor aan een duidelijke regie bij één partij, terwijl de regie nodig is voor een bijzonder project als dit.

Bovendien leek niemand zich zorgen te maken om de drukke bebouwing rond de operatie. Geen van de betrokken partij kwam op het idee om de potentieel ernstige gevolgen te onderzoeken.