Nu ook zandmotor voor Britse kust

Voor de kust bij Zuid-Holland ligt sinds 2011 een kunstmatige zandbank die de stranden en duinen op natuurlijke wijze voedt met nieuw zand en zo veilig houdt. Nu verrijst er ook een voor de Britse kust. Het is voor het eerst dat het Nederlandse zandmotorconcept elders wordt toegepast.

De kunstmatige zandbank wordt deze weken opgespoten bij Bacton, aan de Noordzeekust ten noorden van de stad Norwich. Hij moet het gebied de komende vijftien tot twintig jaar voor verdere erosie behoeden. 

Directe aanleiding voor de ‘Bacton to Walcott Coastal Management Sandscaping Scheme’, zoals het project officieel heet, is de voortdurende afkalving van de kliffen in het gebied. De pal aan de kust gelegen Bacton Gas Terminal van Shell en Perenco, die voorziet in ongeveer een derde van de Britse gasbehoefte, ligt direct in de gevarenzone.
 

1,8 miljoen kuub zand

In totaal wordt er 1,8 miljoen kubieke meter zand opgespoten (ter vergelijking: de Nederlandse zandmotor bestaat uit 21,5 miljoen kuub zand). Voor de kust ligt sinds afgelopen zaterdag een schip dat het zand via pijpleidingen naar de kust stuurt, waar het met bulldozers wordt verspreid.

Per dag kan op deze manier tot wel 240 meter nieuw strand worden opgespoten. Bij elkaar wordt 5,6 kilometer kustlijn versterkt. Eind augustus moet de operatie zijn voltooid.

Het is voor het eerst dat het Nederlandse zandmotorconcept elders wordt toegepast. Drijvende kracht erachter is Jaap Flikweert van Royal HaskoningDHV, dat het Nederlandse concept naar de Britse situatie vertaalde. Van Oord is de maritieme aannemer, wat het project een extra Nederlands tintje geeft.

Oude kustwering

In het gebied in het graafschap Norfolk slaan stormen soms meters tegelijk van de kust weg. De situatie werd nijpend door de zogeheten Sinterklaasstorm van 2013, toen op sommige plekken wel tien meter kustlijn verdween. 

De voor de hand liggende oplossing was de aanleg van een harde kustwering rond de gasterminal, die pal aan de kust ligt. Maar werken met beton of breuksteen had hier niet gewerkt, zegt projectleider Flikweert, want dat had de erosie bij de ernaast gelegen dorpen erger gemaakt. 'Met zand kun je hetzelfde beschermingsniveau bereiken zonder dit negatieve effect - als je het tenminste zo kunt ontwerpen dat het lang genoeg blijft liggen en betaalbaar is - en dat bleek het geval.' 

Onverdedigbaar

Vervolgens bleek het mogelijk de zandmotor zo te ontwerpen dat het strand bij de dorpen zelfs kon worden verbeterd; deels doordat stroming en golven het zand daarheen zullen verplaatsen, deels doordat het betaalbaar bleek om alvast wat zand daar ter plaatse aan te brengen. Belangrijk punt daarbij is dat de kust bij deze dorpen voorheen werd gezien als 'onverdedigbaar'.

Volgens Flikweert is de zandmotor dan ook een geschenk uit de hemel voor de bewoners. 'De bewoners hadden tien jaar geleden te horen gekregen dat hun dorpen niet langer te beschermen waren. Nu krijgen ze er zelfs een stuk strand bij.'

Niet op de juiste plaats

De bewoners omarmden het idee van 'sandscaping' dan ook meteen. Want behalve dat hun strand nu groter wordt, wat mogelijkheden biedt voor toerisme en recreatie, winnen ze er veel tijd mee, legt Flikweert uit.

'Op lange termijn is duidelijk dat deze dorpen simpelweg niet op de juiste plaats liggen. Die erosie is al sinds de laatste IJstijd aan de gang en zal niet stoppen. Nu hebben de bewoners en 15 tot 20 jaar langer de tijd om te wennen aan de consequentie daarvan: dat ze ooit zullen moeten verhuizen.' Datzelfde geldt voor de terminal. Het is in deze tijd van energietransitie immers onduidelijk hoeveel behoefte er over anderhalve decennium nog is aan een grote gasterminal. 

Natuurlijke bescherming

Het idee van de zandmotor is dat de krachten van de natuur worden benut bij het beschermen van de kust. Het zand dat in grote hoeveelheden voor de kust wordt opgespoten, verspreidt zich gaandeweg op natuurlijke wijze over de kustlijn.

De nieuwe zandmotor heeft een minder spectaculair startpunt dan de Nederlandse. 'Bij Bacton beginnen we met een hoge en brede bult voor de terminal, en een langgerekter dunner profiel voor de dorpen', stelt Flikweert. 'Het zand van de bult zal zich geleidelijk richting de dorpen verplaatsen en het strand daar versterken.'

Plateau

Meer zand storten was volgens Flikweert geen optie. Waar de Noordzee geleidelijk dieper wordt, daar heb je voor Norfolk een plateau van zo'n driehonderd meter, waarna de zee snel diep wordt. Het zand zou daarin meteen wegglijden, stelt Flikweert. 

Het is voor het eerst dat het zandmotorconcept elders wordt toegepast. ‘De zandmotor in Nederland was primair een experiment en is om die reden tamelijk radicaal ontworpen’, stelt Flikweert, verwijzend naar de enorme omvang. Bij de Britse zandmotor was - naast betaalbaarheid - de vraag van de terminal om bescherming leidend, evenals de noodzaak om geen oplossing te kiezen die de omliggende dorpen zou schaden.

Kosten

De kosten van het project, geraamd op circa 21 miljoen euro, wordt voor twee derde door de operators van de terminal betaald. Het overige bedrag wordt betaald uit het landelijke budget voor kustbescherming, maar ook de lokale autoriteiten en ondernemers betalen mee. Er is zelfs geld voor het project opgehaald door bewoners van de twee dorpen. 
 

Foto's: Chris Taylor