De eerste Cybathlon, die afgelopen zaterdag plaatsvond in het Zwitserse Zürich, trok veel publiek en media. Zij zagen spannende races tussen tientallen teams van over de hele wereld, met Nederlands succes. Er was bewondering voor de technologische hoogstandjes, maar het werd ook duidelijk dat bijvoorbeeld armprotheses en exoskeletten nog veel beter moeten worden.

De beroemde technische universiteit ETH uit Zürich had het initiatief genomen voor deze eerste Cybathlon, een krachtmeting in verschillende categorieën tussen lichamelijk gehandicapten die worden geholpen door (hoog)technologische hulpmiddelen. Daarmee lijkt het event wat op de Paralympische Spelen, maar in Zürich lag de nadruk duidelijk meer op de technologie.

Naast het wedstrijdelement was een bijkomend doel van het evenement om bezoekers te laten zien met welke uitdagingen gehandicapten nog altijd worstelen. ‘We willen hen volledig laten meedoen in onze maatschappij. Daarvoor moet er nog veel gebeuren. Er is technologie beschikbaar, maar die is vaak nog verre van perfect. Wat mij betreft gaan de ontwikkelingen nog te langzaam’, aldus bedenker en organisator prof.dr. Robert Riener van de ETH. ‘Het doel is ook niet om met zo complex mogelijke oplossingen te komen – waar techneuten nog wel eens in doorschieten – maar we willen zo functioneel mogelijke apparaten.’

Vastzitten

Haperende technologie was er inderdaad te zien tijdens de Cybathlon. Een drager van een exoskelet kwam vast te zitten op zijn parcours doordat het Linux-besturingssysteem van het apparaat ‘hing’. En ook de dragers van hightech armprotheses – met vingers die afzonderlijk kunnen bewegen – moesten af en toe met de gezonde arm een duwtje geven om de prothese weer in model te krijgen.

Maar veel meer dingen gingen gewoon goed. Het was indrukwekkend om te zien hoe de dragers van armprotheses hun hindernisbaan aflegden. Doelgericht en schijnbaar vol zelfvertrouwen pakten ze kleine voorwerpen vast, zoals knijpers op een waslijn. Er vielen zelden voorwerpen op de grond.

Beenspieren

Deelnemer aan de Functional Electrical Bike Race.
Op zijn benen zitten de elektroden waarmee
de spieren gestimuleerd worden.
(foto Alessandro Della Bella)

Ook was de verslaggever verrast door ligfietsers die vanaf hun middel verlamd zijn, maar toch met hun benen de pedalen rond krijgen dankzij elektroden die de beenspieren stimuleren. Dat doet natuurlijk veel goeds voor het lichaam: zit een patiënt normaal gesproken in een rolstoel of ligt hij op bed, dankzij dit soort technologie komen de benen weer echt in beweging. Met direct een positieve invloed op spiermassa en de algemene fitheid.

Nederlands succes

Nederlands succes was er ook. Team DIPO Power van Delftse studenten won de Arm Prosthesis Race, met piloot Bob Radocy (zie kader en openingsfoto).

Jason Farquhar en piloot Toine Welling van team
BrainGain.

En in de categorie Brain-Computer Interface werd het team BrainGain, een samenwerking tussen de Sint Maartenskliniek en het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour, tweede. Bij dit bijzondere onderdeel (wat lastiger te volgen voor het publiek) stuurde de piloot Toine Welling met hersenactiviteit een poppetje aan in een computerspel. Het is de kunst om op het juiste moment het juiste hersensignaal af te geven; lukt dat niet, dan valt het poppetje stil.

Sowieso was Nederland prima vertegenwoordigd in Zürich. Zo reed de Brit Johnny Beer Timms naar een tweede plek in de wedstrijd Functional Electric Stimulation Bike op een fiets van het Nederlandse bedrijf BerkelBike.

En in het succesvolle Amerikaanse team IHMC, dat in de exoskeletrace een knappe tweede plaats bereikte, zaten verschillende studenten van de TU Delft.

Minder gelukkig

In een gang van het stadion stond een minder gelukkig team uit Nederland: Project MARCH. De studenten van de TU Delft hadden mee moeten doen aan de exoskeletrace, maar een paar weken voor de Cybathlon was hun exoskelet (zie foto rechts) in de werkplaats uit de beugels gevallen. Daarbij raakte het apparaat zodanig beschadigd dat deelname onmogelijk werd. Nu kunnen de duizenden bezoekers hun exoskelet bewonderen in een gang achter de hoofdtribune. Piloot Claudia Commijs: ‘Ik ben hier met een behoorlijk dubbel gevoel. Ben blij dat we toch nog deel uitmaken van het evenement, maar als ik die andere teams in de arena zie strijden, besef ik dat ik daar had willen staan. Ik wil laten zien aan de wereld wat er allemaal mogelijk is met een exoskelet.’


Openingsfoto Nicola Pitaro

 

LOWTECH WINT VAN COMPLEXITEIT

Het Delftse studententeam DIPO Power won zaterdag in Zürich in de categorie Powered Arm Prosthesis Race, met piloot Bob Radocy uit de VS. In de wedstrijd bleek hun ‘arm op spierkracht’ superieur aan kunstarmen vol elektronica. De mensaangedreven prothese voerde sneller en fijnzinniger dagelijkse klusjes uit, zoals het losdraaien van flesdoppen en met knijpers ophangen van de was, dan de concurrentie.

Pikant is dat het Delftse team zegevierde met een decennia oude technologie. De kunstarm is ruim dertig jaar geleden ontworpen door Radocy zelf, die bij een ongeluk in 1971 zijn onderarm verloor. Over de prothese loopt een kabel die verbonden is met een tuigje om de schouder. Bij het strekken van de arm trekt de kabel een papegaaienbek open (zie foto). Door de schouders wat naar achteren te trekken, ontspant de kabel en sluit de bek weer.
Zelfs het ontwerp van Radocy was niet helemaal origineel, zegt DIPO-teamleider Monica Moreo. ‘Sommige onderdelen zijn nog veel ouder.’ Radocy heeft een bedrijf in protheses: TRS.

DIPO Power ging naar Zürich om een punt te maken. De studenten hebben nauwelijks gesleuteld aan de arm van de Amerikaan. De Cybathlon was voor Moreo en haar teamgenoten vooral een podium voor het maken van een statement: kunstarmen op spierkracht zijn net zo goed of zelfs beter dan elektrisch aangedreven protheses, ook als ze ‘stokoud’ zijn. ‘Daarnaast werken ze zonder elektronica en zijn ze lichter en goedkoper. Dat maakte dit type protheses erg geschikt voor ontwikkelingslanden.’

Volgens Moreo is de TU Delft wereldwijd de enige universiteit die serieus onderzoek doet naar mensaangedreven protheses (in de groep van dr.ir. Dick Plettenburg). De winst in Zürich moet dit veranderen. ‘We hopen dat de onderzoekswereld meer research gaat doen naar dit soort kunstarmen.’