Fairphone bestaat tien jaar en heeft net zijn vijfde model smartphone uitgebracht. Door stevig te groeien wil de Amsterdamse telefoonbouwer zijn invloed op een duurzame winning van materialen en op de werkomstandigheden van fabrieksarbeiders vergroten. De Ingenieur sprak uitgebreid met interim-CEO Noud Tillemans.

 

Wie een mobiele telefoon van Samsung of Apple heeft, neemt vaak na een jaar of twee drie een nieuwe. Het verdienmodel van de grote merken is erop gericht dat consumenten altijd weer zullen zwichten voor een groter scherm, een betere camera of een nog kekker design.

Onzin, zeggen ze bij de kleine telefoonbouwer Fairphone. Het Nederlandse bedrijf, dat ook earbuds en een koptelefoon in het assortiment heeft, doet er juist alles aan om ervoor te zorgen dat consumenten zo lang mogelijk met hun smartphone kunnen doen.

Fairphone begon in 2010 als een bewustwordingscampagne, waarna een crowdfundingscampagne in 2013 het allereerste Fairphonetoestel mogelijk maakte, de eerste telefoon met aandacht voor fair trade-materialen en repareerbaarheid.

Eind augustus van dit jaar kwam met de Fairphone 5 het nieuwste vlaggenschip uit. Op ‘de 5’ geeft Fairphone vijf jaar garantie en het belooft acht jaar lang updates voor het Android-besturingssysteem te blijven sturen, langer dan andere merken. Waarin het toestel ook uniek is: de Fairphone 5 is de meest modulaire telefoon op de markt. De belangrijkste componenten zijn simpel los te schroeven. Zo kan  de eigenaar eenvoudig onderdelen vervangen wanneer ze stuk zijn of als er technisch gezien betere op de markt komen. De Ingenieur ging langs bij Fairphone in Amsterdam, en sprak met Noud Tillemans, CFO en sinds september interim-CEO.
 

De Fairphone 5 bestaat uit componenten die de gebruiker zelf kan vervangen. Foto Fairphone


Tien jaar Fairphone. Waar staat het bedrijf nu?

‘Ooit zijn we begonnen met het kweken van bewustwording, door mensen te vragen: weet jij eigenlijk wel wat er in je telefoon zit en hoe die materialen worden gewonnen? Met name rond de winning van kobalt, lithium en goud zijn de arbeidsomstandigheden slecht. Van daaruit zijn we gaan focussen op eerlijkheid, niet alleen voor de mensen in de waardeketen, maar ook eerlijkheid naar de planeet. We proberen continu de lat hoger te leggen, dus onze nieuwste telefoon is weer eerlijker en duurzamer dan de vorige. Ook hebben we met eerdere versies wel problemen gekend met de kwaliteit, maar die wisten we met de Fairphone 4 al te verhelpen. De 5 is nog weer beter, zeggen ook veel onafhankelijke recensenten en influencers.’

 

CV Noud Tillemans

2003:
master of business administration, Vrije Universiteit Amsterdam

2007:
executive master of finance and control/register controller

2010 – 2019:
werkt bij Avantium, dat duurzamere chemische producten ontwikkelt

2019:
treedt in dienst bij Fairphone als chief fnancial offcer (cfo)

september 2023:
wordt tijdelijk CEO


Ik zie hier geen productielijn. Wie maakt de Fairphone eigenlijk?

‘Eerdere versies van de Fairphone werden door kleinere bedrijven voor ons gemaakt. Maar bij de Fairphone 3 bleek dat de toenmalige producent niet kon meeschalen. Daardoor hadden wij veel last met onze leveringen. Nu laten we de Fairphone 5 produceren bij TCL in China. Dat is een grote speler die ook telefoons en andere grotere apparaten voor andere bedrijven maakt en toestellen onder eigen merk verkoopt.’

 

Dit artikel verscheen eerder in de editie van oktober 2023 van De Ingenieur. Vind je dit interessant, neem dan eens een (proef)abonnement.


In China produceren, is dat wel ‘eerlijk naar de planeet’?

‘Die vraag krijgen we vaker. Sommige telefoonbouwers halen alle componenten uit China en drukken er in Europa alleen nog het achterkantje op, zodat ze kunnen zeggen dat het een Europese telefoon is. Dat vind ik echt onzin. Wij vinden: als er in China misstanden zijn, dan moet je die dáár aanpakken. Hetzelfde geldt voor de Democratische Republiek Congo, waar kleine gemeenschappen kobalt winnen in ambachtelijke mijnen. Daar vindt ook kinderarbeid plaats. De Apple-manier is: daar weggaan om reputatieschade te voorkomen en alleen nog kobalt afnemen uit industriële mijnen. Maar  daarmee zijn die gemeenschappen in Congo niet geholpen. 
Nu voeren wij in China gesprekken met TCL over hogere lonen en duurzame elektriciteit. Wat kobalt betreft zijn we de Fair Cobalt Alliance gestart waarmee we de kobaltsector in de Democratische Republiek Congo willen helpen te professionaliseren. Daarbij heeft onlangs Tesla zich aangesloten, wat ons meer invloed geeft.’


Zijn ze in die landen – Congo, China – ontvankelijk voor dit soort gesprekken?

‘Als het gaat over veiligheid sowieso, want niemand heeft zin om zijn handen in kwik te steken om goud te winnen. Ook kost het weinig moeite wanneer we materialen willen leveren die de veiligheid  verhogen. Het uitbannen van kinderarbeid is een taai probleem. Als in een arm land een kind een jaar niet werkt, maar op een slechte school ook bijna niets leert, dan denkt het al gauw: in dat jaar had ik ook kunnen werken, dan had ik tenminste nog wat verdiend. Dus kinderarbeid is vooral een economisch probleem.’

Je kunt een telefoon niet én modulair maken én er een stevig apparaat van maken, beweert Apple. Dat is echt onzin, wij bewijzen het tegendeel

Jullie telefoons gaan vijf jaar mee, de nieuwste wordt zelfs acht jaar ondersteund met updates. Waarom lukt dat andere producenten niet?

‘Die hele elektronicasector draait op een frequentie van twee à drie jaar. Als wij na twee jaar bij een leverancier nog onderdelen voor een van onze toestellen willen bijbestellen, dan kijken ze ons al raar aan. Na een cyclus van twee jaar houdt het op met componenten. Ze hebben dan de tools niet meer, en de mallen voor de plastic delen. Die vernieuwingscyclus van twee jaar is er helemaal ingesleten.
En vergis je niet hè, bedrijven als Apple lobbyen tegen wetgeving die fabrikanten dwingt om hun apparaten beter repareerbaar te maken. Je kunt een telefoon niet én modulair maken én er een stevig apparaat van maken, beweert Apple. Dat is echt onzin, wij bewijzen het tegendeel. Maar veel telefoonbouwers willen gewoon weer na twee, drie jaar de klant terugzien, anders verdienen ze er niks aan.  Daarom is bijvoorbeeld een iPhone helemaal dichtgelijmd, zodat de eigenaar niks zelf kan repareren.’


Hoe probeert u de grote spelers – Apple, Samsung, Huawei – mee te krijgen, te beïnvloeden?

‘We zitten niet direct met ze aan tafel, maar we spreken wel mensen van die bedrijven via allerlei overlegclubs. Ook hebben we hun per brief gevraagd zich aan te sluiten bij ons Living Wage-programma. Voor drie euro extra op de productiekosten van een telefoon krijgen de fabrieksarbeiders voldoende salaris om van te kunnen leven. Nooit iets op teruggehoord. Het is lastig om direct dingen gedaan te krijgen van Samsung of Apple, want wij zijn voor hen natuurlijk maar een kleine speler. Maar ik weet zeker dat wij indirect wel invloed hebben doordat we steeds laten zien dat verbetering wel degelijk mogelijk is, in de levens van de arbeiders en in het gebruik van materialen. Onze vorige ceo, Eva Gouwens, zei altijd: wij zijn bij Fairphone de mug in de kamer. Probeer maar eens te gaan slapen met  een mug die steeds om je hoofd zoemt.’

 

Foto Fairphone


Hoe voorkomt u dat uw bedrijf dezelfde fouten maakt als autofabrikant Lightyear en fietsbedrijf VanMoof, Nederlandse bedrijven die ook een prachtig product hadden? Hoe houdt u het bedrijf financieel gezond?

‘Verwacht niet dat ik die bedrijven bash, want zij hadden coole producten en maakten mij als Nederlander trots. Maar onze situatie is anders. Wij hebben geen schuld en wij hebben de afgelopen drie jaar winst gemaakt. Wij groeien langzaam, misschien wel te langzaam.’
 

Het marktaandeel van Fairphone is klein. In 2022 verkocht het bedrijf in totaal 115.681 toestellen, zo laat het jaarverslag zien, waarvan de meeste in Europa. Op een totaal aantal nieuwe telefoons in Europa van 176 miljoen stuks (bron: Counterpoint) heeft Fair phone een marktaandeel qua smartphones van 0,07 procent. Dat leidde tot een nettoresultaat van 44.000 euro, een bescheiden winst. Voor 2023 is een verlies ingecalculeerd, omdat het bedrijf stevig wil investeren in het vergroten van de naamsbekendheid.


Van de mensen die al een Fairphone hebben, zijn er veel voortdurend met duurzaamheid bezig. Voor verdere groei lijkt het zaak ook de ‘lichtgroene’ consument te bereiken. Hoe gaat u die proberen te winnen voor uw toestel?

‘We realiseren ons goed dat we moeten groeien om echt impact te maken. Daarvoor hebben we in het eerste kwartaal geld van aandeelhouders aangetrokken, dat we gaan gebruiken om Fairphone  bekender te maken. We gaan dit jaar negen miljoen euro uitgeven aan reclame, drie keer zoveel geld als voorheen. We doen wat op televisie, we doen meer op YouTube en sociale media. En dat doen we in meer landen, waarbij onze focus ligt op Nederland. Duitsland en Frankrijk. Gemiddeld kent een op de tien mensen Fairphone nu en dat moet minstens een op de drie worden. Als meer mensen ons kennen, gaan we ook meer verkopen. Fairphone wijst de weg op het gebied van eerlijkheid en duurzaamheid en die erkenning hebben we altijd wel gehad. Maar we hebben met de Fairphone 5 ook een steengoed product in handen.’ 

 

Dit artikel verscheen eerder in de editie van oktober 2023 van De Ingenieur. Vind je dit interessant, neem dan eens een (proef)abonnement.

Openingsfoto: CEO Noud Tillemans van Fairphone. Foto Robert Lagendijk