Hoe moeten we ons onderwijssysteem inrichten in een wereld waarin technologie zich razendsnel ontwikkelt en een steeds dominantere rol krijgt? Robothoogleraar prof.dr.ir. Maarten Steinbuch pleit ervoor het vak Human Value Engineering in de ingenieursopleiding op te nemen.

Over één generatie, in 2040, ziet de wereld er ­anders uit. De smartphones (als die nog bestaan) zijn dan elk zo slim als alle mensen bij elkaar, het is tegen die tijd verboden om zelf je auto te besturen, de eerste proeven om mensen onsterfelijk te maken zijn gelukt, en als je wilt, kun je je hersenen draadloos met de cloud verbinden, waardoor je ongelooflijk creatief kunt zijn.

Maar als robots gewoon zijn en overal voor en bij worden gebruikt, wat is dan de menselijke maat? Hoe kunnen we moraliteit in de opvoeding en in het onderwijs brengen?

Terug naar het nu. De universiteiten zijn weer ­gestart met het nieuwe collegejaar en de bijbehorende toespraken, en ook de Ingenieurs Troonrede is vorige maand gehouden door KIVI-president
ir. Gerald Schotman. Het thema van veel van die redes is de koppeling van bèta met alfa en gamma.

Dit is ook het centrale thema in het rapport De digitale samenleving van de Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU), waarvan de ondertitel luidt Nederland en zijn universiteiten: ­internationale pioniers in mensgerichte informatietechnologie.De boodschap van het stuk is dat de grote maatschappelijke problemen feitelijk zijn op te lossen door de enorme snelle ontwikkeling van technologie.

Tegelijkertijd komen nieuwe vragen naar boven over de rol van de mens in de toekomst van de digitale samenleving. Het is deze laatste toe­voeging waarmee de VSNU het unieke van het ­Nederlandse wetenschapsveld beschrijft: de mogelijkheid om over alle grenzen heen (alfa, bèta, ­gamma) samen te werken en een leidende rol te nemen in deze unieke periode in de geschiedenis.

Kinderen vragen mij weleens na een robotcollege: kan een robot verliefd worden? Tot nu toe antwoord ik altijd dat een mens wel verliefd kan worden op een robot en dat een robot wel net kan doen alsof, maar nooit zelf echt kan voelen. Maar weet ik dat wel zeker? Hoe ontwikkelt zich de kunstmatige ­intelligentie nu er vele honderden miljoenen dollars in worden geïnvesteerd, en bijvoorbeeld autonome auto’s zelf gaan leren?

Hoe ontwikkelt zich de kunstmatige ­intelligentie nu er vele honderden miljoenen dollars in worden geïnvesteerd, en bijvoorbeeld autonome auto’s zelf gaan leren?

Daarmee ben ik weer terug bij 2040. Als onze wereld werkelijk zo verandert, als technologie zich exponentieel blijft ontwikkelen, dan zal de nieuwe generatie de moeilijkste vragen moeten gaan beantwoorden: wat doen we met conflicten in de wereld als er autonome oorlogsrobots zijn, wat doe je als je altijd gezond kunt blijven en toch niet onsterfelijk wilt zijn? Hoe maken we onze maatschappij menswaardig? Als kennis straks realtime is te downloaden in je hersenen, wat is dan de rol van ons ­onderwijssysteem?

Het minste wat we kunnen doen, is menswaardigheid en moraliteit in alle ontwikkeling meenemen. Laten we alvast beginnen met een nieuw vak, verplicht voor alle ingenieurs: Human Value Engineering.

 

Prof.dr.ir. Maarten Steinbuch is hoogleraar Systems and Control aan de TU Eindhoven.

foto Bart van Overbeeke
illustratie Joost Stokhof