Terwijl de zwarte dozen gisteren in Parijs zijn aangekomen, wordt langzaam al iets meer duidelijk over de rampvlucht met de Boeing 737 Max 8 in Ethiopië. Het toestel ging na de start veel te snel en beschreef ongewone stijgingen en dalingen.

Het toestel kreeg direct na de start afgelopen zondag problemen, vertellen ooggetuigen aan de New York Times. De gezagvoerder verzocht de verkeerstoren om te mogen terugkeren naar het vliegveld. Het toestel ging veel sneller dan nodig was, vertellen experts aan die krant. Ook zagen luchtverkeersleiders dat het toestel een oscillerende beweging maakte: het ging op een neer, met een amplitude van zo’n 100 meter.

Die waarneming klopt met de gegevens die eerder beschikbaar kwamen — uit satellietdata — over hoogte en snelheid van de Boeing van Ethiopian Airlines. Daaruit blijkt dat het toestel achtereenvolgens snel steeg en daalde, tot wel vijf keer achter elkaar. Tussen de toppen van dit profiel zat steeds grofweg 20 seconden.

Deze tijdsduur komt behoorlijk goed overeen met het profiel dat een Lion Air-vliegtuig van hetzelfde type zo'n vijf maanden geleden in Indonesië aflegde, op diens fatale laatste vlucht  De oorzaak van beide crashes zou dus wel eens dezelfde kunnen zijn geweest, speculeren luchtvaartexperts in de New York Times.
 

Software boosdoener?

Hoewel het onderzoek naar de ramp met het Indonesische toestel nog niet helemaal is afgerond, is er een sterk vermoeden dat nieuwe software van Boeing de boosdoener is geweest. Zeker is dat de piloten bij die rampvlucht hebben geworsteld met de automatische piloot. Die duwde de neus van het vliegtuig steeds omlaag, en de piloten hebben tot 26 keer toe geprobeerd om handmatig het toestel op te trekken. Dat lukte uiteindelijk niet en het toestel crashte in zee.

De 737 Max 8 is gebaseerd op de bestaande 737, maar dan met grotere motoren, die stiller en zuiniger zijn. Om te zorgen dat ze de grond niet raken bij taxiën, kwamen die motoren wat hoger aan de vleugel te hangen, en iets verder naar voren.  Dit zorgt voor een krachtmoment (een kracht die niet aangrijpt in het zwaartepunt van het vliegtuig), waardoor in bepaalde situaties, als de motoren veel vermogen leveren, de neus van het toestel omhoog gaat. Daarbij is het risico dat een toestel in overtrek (stall) terecht kan komen, waarbij de opwaartse kracht op het toestel te laag wordt en het crasht.
 

Neus omlaag

Om dit te compenseren heeft Boeing op het nieuwe type 737 Max 8 (en grotere varianten) een softwarematige aanpassing toegevoegd aan de automatische piloot, het zogeheten Maneuvering Characteristics Augmentation System (MCAS). Dat duwt de neus terug omlaag op het moment dat die om een of andere reden te veel omhoog is komen te staan.

Bij de ramp in Indonesië lijkt het erop dat de piloten hebben geworsteld met deze nieuwe software. Mogelijk wisten ze er zelfs niet van. Boeing krijgt namelijk kritiek dat het niet goed gecommuniceerd heeft over de nieuwe regeltechniek op de 737 Max-toestellen. 
 

Uitlezen zwarte dozen

Of dit ook het probleem is geweest in Ethiopië is nog niet te zeggen. De eerste aanwijzingen sluiten het zeker niet uit. Het is nu afwachten op de resultaten van het uitlezen van de twee zwarte dozen, die de Ethiopische autoriteiten naar Parijs hebben gestuurd.

Die keuze voor onderzoek door Frankrijk ligt in de VS politiek gevoelig. Het lijkt erop dat het vertrouwen van de luchtvaartwereld in de Federal Aviation Authority een stevige knauw heeft gekregen. Die besliste pas als een van de laatste luchtvaartautoriteiten om de Boeings aan de grond te houden. De Amerikaanse toezichthouder voor de luchtvaart zou in de laatste jaren te nauwe banden met Boeing hebben opgebouwd.
 

Openingsfoto Een Boeing 737 Max 8 landt op het vliegveld van Las Vegas, de Verenigde Staten, op 7 januari 2018. Foto Tomás Del Coro / CC BY-SA 2.0