Op hete zomerdagen is het in de stad gemiddeld anderhalf tot 2 graden warmer dan op het omringende platteland. Door meer waterpartijen aan te leggen en bomen te planten, kunnen steden de temperatuur nog enigszins draaglijk houden. De aanleg van groene daken, vaak ook genoemd als oplossing voor hitte-eilanden in de stad, kan juist een averechts effect hebben, stelt de Delftse onderzoeker Anna Solcerova.

Inmiddels woont meer dan de helft van de wereldbevolking in een verstedelijkte omgeving, waar wegen en gebouwen veel zonnewarmte absorberen. Menselijke bedrijvigheid maakt het in de stad nog eens extra warm. Nu er door klimaatverandering vaker hittegolven zullen voorkomen, groeit de noodzaak om te zoeken naar manieren om de stad te koelen, stelt Solcerova in het proefschrift Water as a coolant of cities, waarop ze donderdag hoopt te promoveren aan de TU Delft.

 

Groene daken

Oplossingen worden nu soms gezocht in de constructie. Zo zouden witte gebouwen en smalle straten oververhitting tegengaan. Volgens Solcerova werken dergelijke oplossingen wel in mediterrane gebieden, maar in het koelere Nederland zetten ze weinig zoden aan de dijk. Ook groene daken worden vaak gepropageerd als middel om de stad te verkoelen. ‘Dat blijkt maar zeer ten dele op te gaan. We hebben het effect van met vetkruid beplante daken onderzocht, de populairste vorm van groene dakbedekking. ’s Nachts is de luchttemperatuur op 15 cm boven zo’n dak weliswaar iets lager dan op een normaal, lichtgekleurd dak, maar overdag is het er beduidend warmer.’  Zo’n dak heet wel ‘groen’ te zijn, legt Solcerova uit, maar feitelijk is het erg donker en neemt het vooral veel warmte op. Andere vormen van dakbegroeing zouden wel kunnen helpen. 
 

 

Luchtvochtigheid

Meer bomen planten in de stad en waterpartijen aanleggen is wel effectief, aangezien dat tot hogere verdamping leidt – een beproefd middel tegen het hitte-eilandeffect. ‘Door water en vegetatie uit onze steden te halen, hebben we ze uitgedroogd’, stelt Solcerova. Extra vegetatie, vijvers, kanalen en fonteinen kunnen de vochtigheidsgraad weer verhogen. Open water is de meest effectieve manier. Dat kan zelf warmte opslaan en door water te laten verdampen wordt er energie onttrokken.

 

Uchimizu

De luchttemperatuur in de stad kan lokaal ook worden verlaagd door water te laten verdampen op steen of asfalt. Deze koelmethode is onderzocht aan de hand van de 17de-eeuwse Japanse traditie uchimizu, waarbij water rond huizen wordt gesprenkeld om de bodem te koelen en stof te laten neerdalen.

Solcerova deed als een van de eersten wetenschappelijk onderzoek naar de Japanse methode. Ze mat de luchttemperatuur in één kubieke meter lucht boven een Delftse stoep. Ze gebruikte daarvoor 3D Distributed Temperature Sensing, een zeer nauwkeurige thermometer die bestaat uit een grote, van glasvezelkabels voorziene kubus. Rondom en onder de kubus liet ze vervolgens verschillende hoeveelheden water stromen.

Ze concludeerde dat uchimizu altijd werkt. De grond koelt af en de lucht ook, tot wel zo’n twee graden. ‘We laten zien dat deze simpele methode van water sprenkelen de potentie heeft om extreme hitte in geplaveide stedelijke gebieden aanzienlijk te verlagen. Iedereen kan er bovendien aan bijdragen. Immers: iedereen kan zijn dak of de tegels in zijn tuintje besproeien.’

 

Natuurlijke oplossingen

Volgens de Tsjechische promovenda moeten de steden snel werk gaan maken van natuurlijke hitteoplossingen als extra vegetatie en water. Dat mes snijdt bovendien aan twee kanten, stelt Solcerova: ze brengen koelte en schaduw maar zijn nog mooi ook. Een andere oplossing: de stad zou tankwagens vol water al sproeiend rond moeten laten rijden, voor instant verkoeling en vermaak.

Openingsbeeld: Japans affiche van uchimizu.