Kunstmatige zandbank voor de kust houdt het langer vol

De kunstmatige zandbank voor de kust van Zuid-Holland erodeert minder snel dan verwacht, zo blijkt vijf jaar nadat de zogeheten zandmotor is aangelegd. Resultaten van het onderzoek naar het gedrag van de zandmotor worden vandaag en morgen gepresenteerd tijdens een tweedaags congres.

De megagrote zandsuppletie voor de Zuid-Hollandse kust bij Ter Heide dient als alternatief voor het vijfjaarlijks opspuiten van zand. Dat is nodig om de afkalving van de kust tegen te gaan. Door in één keer vier maal zoveel zand neer te leggen zou de kust voor twintig jaar zijn beschermd, waarbij de kracht van wind en golven ervoor zorgen dat het zand zich gaandeweg langs de kust verspreidt – vandaar de naam zandmotor.

Erosieproces

 De zandafgifte van het gestorte zand blijkt minder snel te gaan dan aanvankelijk verwacht. ‘Het erosieproces verloopt meer divers en gecompliceerder’, zo verklaart ir. Arjen Luijendijk, als onderzoeker verbonden aan onderzoeksinstituut Deltares en de TU Delft. Luijendijk coördineert een van de wetenschappelijke programma’s die rond de zandmotor zijn opgezet, waaraan drie postdocs en twaalf promovendi zijn verbonden.

Via bemonstering van het zand, luchtfoto’s, dieptemetingen en registratie van de golfstroom is het gedrag van de zandbank nauwkeurig in beeld gebracht. Het zand is in 2011 opgespoten als een schiereiland in de vorm van een haak, inclusief een binnenmeer.

Modellen

De modellen voorspelden dat het zand zich noordwaarts naar de kust zou verplaatsen en daar een lagune met een geul zou vormen. In grote lijnen gebeurt dat ook. De verrassingen zitten vooral in deelprocessen, die er met elkaar voor zorgen dat de zandmotor nu naar verwachting langer dan twintig jaar aanwezig zal blijven. Hoeveel langer precies is moeilijk te zeggen.

Zo blijkt de kop van de zandhaak, waar de meeste erosie optreedt, te werken als een sorteermachine. ‘Fijnere zandkorrels komen aan weerszijden van de kop in het water terecht, waardoor op de kop het grovere zand overblijft. Dat spoelt minder snel weg en verstuift minder.’

Schelpen

Een ander niet verwacht effect is dat de droge plaat achter de kop is gaan verharden. ‘De eerste halve meter zand stoof gemakkelijk weg, waarbij de achterblijvende schelpen een laag zijn gaan vormen, die door betreding ook nog eens is aangestampt.’

Een derde, maar tijdelijk effect is dat zowel het binnenmeer als de lagune uitstekende zandvangers blijken te zijn. ‘Dat zand bereikt nu de duinen niet. Zijn de meren eenmaal vol gestoven, dan gebeurt dat alsnog. Daarnaast is de bodem van de lagune sterk verslibt, dus daar komt ook weinig zand van los.’

Kustbescherming

Voor de kustbescherming speelt dit alles geen doorslaggevende rol. ‘Ook bij normale zandsuppleties komt niet al het zand in de duinen terecht. En het zandschiereiland zelf levert natuurlijk een perfecte kustbescherming.’ Zware stormen heeft de zandmotor nog niet te verduren gehad. ‘Die waren er de gewoon niet. Maar onze modellen voorspellen dat de zandmotor ook daar robuust genoeg voor is.’

Openingsfoto: de zandmotor vanuit het noordoosten. Foto Jurriaan Brobbel/Rijkswaterstaat