Het ziet er naar uit dat de gaswinning uit het Groninger veld in de toekomst veel directer wordt gekoppeld aan optredende aardbevingen, zo bleek tijdens de hoorzitting die de Tweede Kamer hield over het nieuwe winningsplan van de NAM. Daar betuigden de directeuren van Shell en Exxon ook spijt over wat de Groninger bevolking is aangedaan.

Het idee om feitelijk waargenomen aardbevingen te gebruiken om de gaswinning bij te stellen is afkomstig van de NAM zelf. De twee toezichthoudende instanties, het Staatstoezicht op de Mijnen en de Mijnraad, bepleitten eveneens het principe.


Stethoscoop

Tijdens de hoorzitting die de Tweede Kamer gister een dag lang organiseerde over het nieuwe winningsplan, hield de Belgische hoogleraar geofysica Manuel Sintubin een indringend pleidooi voor zo’n meet- en regelprotocol. ‘Bij goede seismische monitoring heb je als het ware een stethoscoop in het gasveld. Meet je dat zich bij een bepaald breukvlak acht kleinere bevingen voordoen met een sterkte van 1 op de schaal van Richter, dan is de kans groot is dat je daar een beving met een veel grotere sterkte kunt krijgen. Je zou daar de gaswinning op kunnen aanpassen.’


Trial-and-error

Hoe er dan aan de gaskraan moet worden gedraaid om die zwaardere beving te voorkomen, is voor de hoogleraar een open vraag. ‘Niemand weet dat precies, maar we zien wel dat bij vermindering van het tempo van gaswinningen lokaal het aantal bevingen vermindert. Het is vooral een kwestie van trial-and-error, we moeten leren hoe we de gaswinning zo kunnen doen dat de impact boven de grond binnen aanvaardbare grenzen blijft. Het grote voordeel van deze aanpak is dat we de gaswinning koppelen aan seismische metingen, en niet op statistische interpolaties waar we nu mee werken.’


Hand aan de kraan

Het feitelijke bevingsgedrag van de bodem zou dus in de toekomst veel meer gaan bepalen hoeveel gas er kan worden gewonnen, dan een min of meer willekeurig vast te stellen productieplafond, zoals nu gebeurt. Het meet- en regelmodel heeft zo wel iets weg van het zogenaamde met-de-hand-aan-de-kraan winnen van het gas onder de Waddenzee door de NAM. Daar geldt dat als de bodemdaling niet voldoende wordt gecompenseerd door de natuurlijke toevoer van zand, de gaskraan een stukje dichter gaat.

Volgens Sintubin beschikken de NAM en het Staatstoezicht op de Mijnen over voldoende deskundigheid om zo’n meet- en regelprotocol binnen een half jaar tot stand te brengen. Daarbij zou in breder kader, ook met betrokken van de bewoners in het gebied, moeten worden vastgesteld wat aanvaardbare grenzen van seismische activiteit zijn.


Kanttekening

NAM-directeur Gerald Schotman, waaraan de Kamerleden in twee rondes vragen mochten stellen,  had er logischerwijs wel oren naar, maar plaatste toch een kanttekening. Want wanneer het meet- en regelprotocol zo’n grote rol gaat spelen, dan moeten de gegevens volledig objectief en betrouwbaar worden vastgesteld, en dan moet er ook een onafhankelijke instantie zijn die uiteindelijk de knoppen bedient. ‘Er is dus discussie nodig hoe we zo’n meet- en regelprotocol inrichten.’


NAM op afstand

Die nadruk op onafhankelijke instanties buiten de NAM was een constante in de betogen van Schotman, ook waar het ging om de schadebepaling en afhandeling van de door aardbevingen getroffen woningen. Bij de bewoners is elk vertrouwen in de NAM weg, Schotman trok wijselijk de conclusie dat meer onafhankelijke instanties nodig zijn om weer een vertrouwensbasis te creëren.

Als illustratie leverde de hoorzitting hartverscheurende verhalen over hoe bewoners in eindeloze procedures terecht komen, er geen sprake is van onafhankelijke contra-expertise bij het taxeren van de schade, reparaties beperkt blijven tot cosmetische ingrepen terwijl de funderingsbalken door zetting van de woning zijn gebroken.


Geen blanco cheque

Er zijn inmiddels stappen gezet om meer over te laten aan onafhankelijke instanties. Arbiters worden ingeschakeld om bij geschillen een uitspraak te doen, en dat werkt volgens de Onafhankelijke Raadsman in het gebied goed. En de Nationaal Coördinator Hans Alders behandelt de zogeheten complexe schadegevallen.

Tegelijkertijd benadrukte Schotman dat de NAM niet zo maar een blanco cheque kan geven: er moet controle zijn dat het gaat om schade als gevolg van de gaswinning, en de schadebedragen moeten reëel zijn. ‘Ik heb wel ideeën hoe we dat vorm kunnen geven’, aldus de NAM-directeur.

Volgende week vergadert de Tweede Kamer met Minister Kamp over het winningsplan. Een nieuwe aanpak van de schade-afhandeling en het toewerken naar een gaswinning aan de monitor zullen daar enkele van de centrale thema’s zijn.


Shell en Exxon betuigen spijt

De hoorzitting gister in de Tweede Kamer kende een paar bijzondere momenten. De eerste was toen GroenLinks-kamerlid Van Tongeren de Nederlandse directeuren van Shell en Exxon, beide de aandeelhouders van de NAM, vroeg publiekelijk spijt te betuigen van wat de Groningse bevolking is aangedaan. De nieuwe directeur Shell Nederland Marjan van Loon pakte die handschoen zonder schroom op. ‘We erkennen dat de Groningers de lasten hebben gekregen. Dat spijt me.’ Rolf de Jong, directeur upstream Nederland van Exxon nam het woord niet letterlijk in de mond, maar sloot zich wel aan bij Van Loon.

Een tweede moment was toen bewoner en gedupeerde Sijbrand Nijhoff het woord nam. De 75-jarige vertelde een schrijnend en indringend verhaal over hoe hij in een loopgravenoorlog met de NAM verwikkeld raakte en nu te lange leste naar de rechter is gestapt om zijn gelijk te halen. En vervolgens moest NAM-directeur Gerald Schotman weer het woord nemen. Wat zeg je dan. ‘Ik had een lijst met punten, maar na het verhaal van Nijhoff, daar word ik stil van. Ik hoor de onvrede.’

Toeschietelijk

Schotman toonde zich, los van de hierboven genoemde pleidooi voor een grotere afstand van de NAM bij de schadebehandeling, op tal van vragen reëel en toeschietelijk. Inzage door de direct betrokkenen in de schadedossiers die bij de NAM zijn ingediend door experts? Schotman: geen probleem, daar zorgen we voor! Niet alleen trillingsschade vergoeden, maar ook zettingsschade door bodemdaling? Schotman: dat spreekt voor zich! Klopt het dat wie buiten de contour rond het gasveld woont geen schadevergoeding kan krijgen? Schotman: als er schade is door gaswinning, dan wordt die ook buiten de contour vergoed!