De stille renovatie van de Stenendijk

De Stenendijk van Hasselt moet versterkt, maar de monumentale muur mag daarbij niet beschadigd raken. De oplossing? Een trillingsvrije renovatie, tevens de eerste emissieloze dijkversteviging van Nederland.

Bij de molen van het Overijsselse stadje Hasselt, zo’n tien kilometer ten noorden van Zwolle, verzamelt zich een groepje mensen. De meesten komen uit Hasselt zelf, anderen uit de nabije omgeving. Vandaag zullen ze zich laten bijpraten over de bouwactiviteiten die hier al een tijdje gaande zijn: de versterking van de Stenendijk van Hasselt.

Deze dijk, met zijn karakteristieke muur van bakstenen, beschermt de omgeving tegen overstromingen van de rivier het Zwarte Water. Hij geldt als zeewering, oorspronkelijk kwam het water dat het gebied bedreigde namelijk vanuit de voormalige Zuiderzee, het Zwarte Meer en het Zwarte Water. Het Rijksmonument voldoet niet meer aan de eisen. De buitenkant van de dijk is niet stevig genoeg, en er is kans op piping: een mechanisme waarbij water onder de dijk door stroomt en er zand uitspoelt waardoor zich kanaaltjes kunnen vormen en de dijk verzwakt.

Lappendeken

Aannemers hebben het wel eens over “dat muurtje”, zegt Marjan Vervoort van het Waterschap Drents Overijsselse Delta dat de versterking op zich heeft genomen. Het waterschap werkt hiervoor samen met de Dijkzone Alliantie Stenendijk DAS – een bouwcombinatie van Ploegam, Dura Vermeer en Gebroeders De Koning – en wordt ondersteund door De Koninklijke Woudenberg, TAUW en Fugro. ‘Maar het gaat hier om de laatste gemetselde zeewering in Nederland die nog overeind staat als bescherming tegen dijkdoorbraken. Bovendien geldt de Stenendijk sinds 1975 als Rijksmonument en is de hele historie van het waterbeheer in Nederland erin af te lezen.’

Dat laatste is wellicht wat sterk aangezet, maar de eeuwenoude Stenendijk vertelt inderdaad een verhaal. In de Middeleeuwen waren de eigenaren van de aan de dijk grenzende percelen verantwoordelijk voor het onderhoud van de dijk. Hoe meer grond zij bezaten, hoe groter het stuk dijk dat ze in beheer hadden. Dit is tot op heden nog altijd te zien: de muur oogt als een lappendeken, waarbij de goede stukken destijds kennelijk een rijke en betrokken eigenaar hadden en de slechte stukken een eigenaar met minder geld of verantwoordelijkheidsgevoel.

Dit is niet het volledige artikel. Het hele verhaal staat in De Ingenieur van november 2022. Interessant? Neem eens een proefabonnement van drie nummers voor 25 euro.

De stille duwer

Nu de dijk versterkt moet worden – hij is veilig maar kwetsbaar, zegt het waterschap – wil men het karakter van de muur behouden. En er zijn meer uitdagingen: de Stenendijk grenst aan een Natura 2000-gebied, er leven bijvoorbeeld veel salamanders, en sommige huizen van Hasselt staan letterlijk in de dijk.

Daarom wordt de versterking aangepakt door aan de landzijde, op een afstand van een paar meter van de bakstenen muur, een metalen damwand in de dijk te duwen. Dat gaat plaat voor plaat en gebeurt nagenoeg geluids- en trillingsvrij en bovendien elektrisch. ‘Het is de eerste emissieloze dijkversterking in Nederland’, zegt Pieter Breedveld van De Gebroeders de Koning.

'Silent Piler' heet de machine die de twaalf meter lange damwandplaten de grond in duwt. Als het groepje bezoekers hem nadert, is de machine echter net bezig een plaat omhoog te trekken. ‘Door variaties in de weerstand van de ondergrond wil een plaat wel eens scheef gaan hellen’, legt Breedveld uit. ‘Dat willen we niet, dan passen ze niet meer goed aan elkaar. Soms is het behoorlijk lastig de plaat recht genoeg de bodem in te duwen.’ Zo kan het gebeuren dat er op sommige dagen maar twee platen de grond in gaan en op andere dagen wel dertig.

Dit is niet het hele artikel. Het volledige verhaal staat in het novembernummer van De Ingenieur.

MEER LEZEN OVER DE RENOVATIE VAN DE STENENDIJK?

Lees meer over de renovatie van de Stenendijk in het novembernummer van De Ingenieur. Koop hier de digitale versie voor € 7,50 of neem een abonnement!

Openingsfoto: Cloudshots/Waterschap Drents Overijsselse Delta