Komende donderdag, 13 april, opent Carlo Ratti van topuniversiteit MIT het congres De Slimme Wereld van NRC Live. Hoe Ratti de stad ziet, lezen we in het recente The City of Tomorrow, een prikkelend boek over de mogelijkheden van de smart city. ‘Maak je los uit de afhankelijkheid van grote bedrijven en hack de stad!’

Hoe gaat snelle opkomst van digitale technologie onze steden veranderen? Twee onderzoekers van MIT schreven er een boekje over. Wie een beetje belangstelling heeft voor wat er zich in steden afspeelt, zou het moeten lezen: The City of Tomorrow: Sensors, Networks, Hackers and the Future of Urban Life.

In de stad wordt namelijk de toekomst bedacht. En dan niet de onrealistische toekomst met beelden van flatgebouwen die tot in de wolken reiken, met vliegende automobielen ertussendoor. Nee, de schrijvers van dit boek nemen een meer realistisch standpunt in. Ze nemen de huidige stand van de digitale technologie en bedenken wat je daar allemaal mee zou kunnen in een stad.
 

Luchtkwaliteit

De auteurs, Carlo Ratti en Matthew Claudel, werken bij het Senseable City Lab van de vermaarde Amerikaanse technische universiteit MIT bij Boston. In The City of Tomorrow geven ze voorbeelden van proefprojecten die ze uitvoerden in verschillende steden. Dat begint al bij de kaft. Daarop is de kaart van het centrum van een grote stad te zien, met de grootste verkeersaders in paars en roze (zie foto rechts).

Het blijkt Kopenhagen te zijn, dat – net als Amsterdam – wereldwijd bekendstaat om zijn vele fietsers. De kleurschakering geeft de luchtkwaliteit in de stad weer. De data werden verzameld door op honderden fietsen sensoren te plakken. Erg slim natuurlijk, want die fietsen leggen grote afstanden af, waardoor het meetnetwerk op een eenvoudige manier vele malen dichter werd gemaakt.
 

Deelauto of OV-fiets

Dit is maar een van de proeven uit de koker van het MIT Senseable City Lab. De rode draad door het boekje is het samenkomen van de digitale wereld anno 2017 in de fysieke omgeving van de stad. Dankzij technologie als internet, gps en de smartphone worden er nieuwe en onverwachte dingen mogelijk. Zo gaat een ander voorbeeld over mobiliteit. Was het tot eind vorige eeuw normaal voor veel mensen om een eigen auto te bezitten, inmiddels krijgt mobiliteit voor jongvolwassenen een heel andere betekenis. Zij hebben liever abonnementen waarvan ze op elk moment van de dag gebruik kunnen maken; of dat nu een deelauto is, een OV-fiets, of trein, bus en metro. Zelfs in de VS, toch autoland nummer een, halen steeds minder jongeren hun rijbewijs.
 

Hack de stad!

Het Copenhagen Wheel, een apparaat dat van een
gewone fiets een e-bike maakt. Ook bevat het rode
kastje allerlei sensoren die bijvoorbeeld de lucht-
kwaliteit meten tijdens het rijden.

Het boek doet ook een oproep aan burgers: maak je los uit de afhankelijkheid van grote bedrijven en ‘hack de stad!’. Het woord hacken is hier in positieve zin gebruikt: ‘Op en speelse, slimme manier de grenzen verkennen van wat mogelijk is.’ Benut openbaar toegankelijk data bijvoorbeeld om apps te ontwikkelen waar mensen iets aan hebben. Een bekend voorbeeld is Tinder, waarmee je iemand kunt vinden voor een afspraakje, of wellicht meer.
 

Vrienden in de buurt

Maar het boek beschrijft ook Dodgeball, in 2000 een van de eerste applicaties voor mobiele telefoons, gebaseerd op gps. Gebruikers kunnen ermee inchecken op hun locatie, waarna ze berichtjes krijgen als er vrienden in de buurt zijn, of leuke kroegen of restaurants (en dat alles via sms!). Google kocht het bedrijfje in 2005, maar trok er in 2009 alweer de stekker uit, omdat de app geen geld opleverde en hij alleen nog werd gebruikt door een klein groepje nerds in New York.

Dankzij technologie als internet, gps en de smartphone worden er nieuwe en onverwachte dingen mogelijk

Dat weerhield de bedenker van Dodgeball er niet van om direct een nieuw project te starten onder de naam Foursquare. Die app – om bij bars en restaurants in te checken en vrienden te zoeken – werd al snel erg populair. Dat was niet alleen te danken aan de extra functies die hij bood, betogen Ratti en Claudel, maar vooral aan het feit dat hij de juiste toepassing op het juiste moment was. In 2009 hadden namelijk behoorlijk wat mensen inmiddels een smartphone aangeschaft.
 

Cyborg

En het belang van de smartphone is niet te onderschatten, menen de auteurs. Dankzij de brede doorbraak van het apparaatje zijn de mogelijkheden in de stad zo’n beetje onbegrensd. De moderne stadsbewoner gebruikt zijn telefoon nu al om het weer te checken voor hij de deur uit gaat, een restaurant te reserveren voor ’s avonds, ‘een Ubertje te bestellen’ of de nieuwste muziek te beluisteren via Spotify. Wat dat betreft is bijna iedereen veranderd in een cyborg: een hybride tussen mens en technologie.
 

Als een helikopter

Het Engelstalige boekje van Ratti en Claudel leest niet altijd even gemakkelijk. De auteurs hebben gekozen voor een wat afstandelijke stijl; ze vliegen als een helikopter over het onderwerp, met veel literatuurverwijzingen om verder te lezen. Maar ze voeren nauwelijks personen sprekend op en dat is jammer, want het boek biedt absoluut een prachtig overzicht van de mogelijkheden van de smart city. (Jim Heirbaut)


Ratti spreekt donderdag 13 april 2017 op congres De Slimme Wereld van NRC Live (info en kaarten). Lees ook het uitgebreide interview dat we in 2014 hadden met Ratti (pdf-bestand).

 

BOEK
The City of Tomorrow: Sensors, Networks, Hackers and the Future of Urban Life
180 Blz.
€ 17,98


 

Doordat sensoren steeds kleiner en goedkoper worden, voorziet Ratti een toekomst waarin je van alles kunt taggen met een sensor voor plaatsbepaling. In project Trash Track plakten vrijwilligers in Seattle op honderden stukken vuilnis zo’n gps-label, waarna hun route door het land te volgen was.


Beeldmateriaal MIT Senseable City Lab