Wat is het mechanisme dat het bezwijken van een dijk veroorzaakt wanneer er water overheen loopt? Proeven bij de Boven-Zeeschelde moeten uitsluitsel bieden.

Dat een dijk waar water overheen komt kan bezwijken is in de wereld van de waterbeheerders gemeengoed. Golven die over de dijk slaan, of water dat over de dijk heen loopt verweekt de binnenkant. De grond waar de dijk van is gemaakt verzwakt langzaam maar zeker totdat een bres ontstaat.

‘Waterbeheerders weten wat de faalkans is ten gevolge van overloop, en kunnen dijken daarop toetsen, maar over de fysieke processen die daaraan  ten grondslag liggen weten we nog heel weinig’, vertelt dr.ir. Myron Van Damme, die als postdoc bij de TU-Delft  onderzoek doet naar dijkfalen door overslag.

Hij is betrokken bij verschillende proeven die momenteel plaatsvinden langs de oever van de Schelde, in de Wijmeerspolder tussen Uitbergen en Schellebelle. ‘Vanwege het daar uitgevoerde Ruimte-voor-de-Rivierprogramma heeft een dijk geen functie meer. Dat geeft ons een unieke kans om onze proeven te doen.’

Water loopt over de oude Scheldedijk

Drie soorten ‘aanvallen’ op de dijk staan op het programma: golfoverslag, overloop en bresgroei. ‘Voor de golfoverslag en overloop gebruiken we simulatoren die we bovenop de dijk plaatsen. Daarmee kunnen we water over de dijk laten lopen, als een golf of continue. Dat laatste krijg je ook als het water in een rivier hoger staat dan de kruin van de dijk.’

Bij golfslag is het vooral de kracht van de golf die het binnentalud van de dijk aanvreet, bij overloop speelt de indringing van het water een veel grotere rol. ‘Onze hypothese is dat verzadiging leidt tot het falen van het binnentalud, en dat het tempo waarin dat gebeurt afhankelijk is van de infiltratiesnelheid van het water. De samenstelling van het buitenmateriaal heeft dus een grote invloed.’ De dijk waarop de proef wordt gedaan heeft een buitenlaag van klei.

Om meer te weten te komen over de fysische processen is in de dijk een groot aantal drukmeters aangebracht, vlak onder de buitenlaag en verder naar binnen. ‘De drukspanningen geven inzicht in wat er in de dijk gebeurt.’

De derde proevenreeks is bedoeld om na te gaan hoe in een dijk, die op een bepaalde plek is ingestort, de bres toeneemt. ‘We maken de opening met een graafmachine, en kijken dan hoe die zich uitbreidt.’

De proeven worden georganiseerd door het Waterbouwkundig Laboratorium en de Technische Universiteit in Delft in samenwerking de waterwegbeheerder Waterwegen en Zeekanaal, de afdelingen Geotechniek en Algemene Technische Ondersteuning van het Vlaamse departement van Mobiliteit en Openbare Werken de universiteit Gent en het ingenieursbureau Infram.