Moet Europa eigen fabrieken voor de productie van nanochips bouwen? De Europese Commissie vindt van wel en nu lijkt ook hoofdrolspeler ASML overstag.

De locatie was niet toevallig gekozen. Eurocommissaris Thierry Breton kwam eind mei naar Veldhoven in Noord-Brabant om er zijn plannen voor een Europese halfgeleiderindustrie te ontvouwen. Met naast zich onder meer ASML-topman Peter Wennink benadrukte Breton de noodzaak dat Europa zijn eigen chipfabrieken gaat bouwen.

‘Geavanceerde nanochips zijn extreem belangrijk’, zei hij. ‘Daarom wil de Europese Commissie dat het Europese marktaandeel van de wereldwijde chipproductie voor het eind van dit decennium is verdubbeld tot 20 procent.’


Opmerkelijke ommezwaai

Om dat doel te bereiken, riep Breton een halfgeleideralliantie in het leven, met als belangrijkste pijlers het Belgische hightech-onderzoekscentrum IMEC en ASML uit Veldhoven, wereldleider op het gebied van lithografische machines voor de chipindustrie.

Zeker voor ASML is dat een opmerkelijke ommezwaai, stelt hoogleraar elektrotechniek Bram Nauta van de Universiteit Twente. De afgelopen decennia is er een precair geopolitiek evenwicht ontstaan op het gebied van chipproductie, waarbij de wereld in drie blokken is verdeeld.

Europa bouwt de machine, de Verenigde Staten doet het ontwerp en Azië maakt de chips. ‘De drie continenten hebben elkaar bij de ballen’, zegt Nauta. ‘Elk van de drie heeft een belangrijk stukje van de puzzel in handen, wat de boel in balans houdt. ’


Chinese ambities

Maar de ambities van China veranderen dat machtsevenwicht. Dat land wil graag naast Taiwan en Zuid-Korea de derde grote producent van chips worden. Het hoopte ASML’s geavanceerde lithografiemachines te kunnen kopen, maar de VS blokkeren de export daarvan.

Dat zal China er niet van weerhouden zijn ambities waar te maken, verwacht Nauta: binnen vijf tot tien jaar maakt het land zelf geavanceerde nanochips. ‘Met China als vierde machtsblok erbij, wordt het evenwicht totaal verstoord. Dan zal er een wedloop ontstaan zoals we eerder hebben meegemaakt met kernwapens.’


Met gevestigde partijen

In dat licht past de bouw van een of meer grote chipfabrieken in Europa. En waar ASML-topman Wennink tot voor kort de onwenselijkheid daarvan benadrukte, zat hij nu instemmend naast de eurocommissaris. ASML zelf ontkent dat de topman een grote draai heeft gemaakt.

‘Wennink heeft altijd gewaarschuwd voor het neerzetten van een geavanceerde chipfabriek door een nieuwkomer’, zegt woordvoerder Monique Mols. ‘Vanuit het niets zo’n fabriek laten bouwen door partijen die dit niet eerder hebben gedaan, is vragen om moeilijkheden. Maar als hierbij gevestigde partijen worden betrokken die weten hoe het moet en ervaring hebben, dan steunt hij dat volledig.’ Hij doelt daarbij op bekende chipproducenten als Intel, Samsung en TSMC.


'Neem voorbeeld aan Airbus'

Volgens Nauta is het best denkbaar dat die grote partijen een rol krijgen bij het opzetten van een Europese chipindustrie. ‘Maar we moeten zeker niet aan die bedrijven vragen om hier een dependance van hun fabriek neer te zetten’, waarschuwt de hoogleraar.

‘Want dan zal de Europese fabriek eigendom zijn van een Aziatisch bedrijf, inclusief alle kennis en technologie. Chips voor bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie zullen in de toekomst heel belangrijk worden, onder meer in zelfrijdende auto’s. Het zou onwenselijk zijn als die technologie volledig in Aziatische handen is.’

Volgens Nauta moet Breton de vliegtuigindustrie als voorbeeld nemen. Daar dreigde het Amerikaanse Boeing de markt volledig in handen te krijgen, tot Europa met succes een eigen vliegtuigbouwer wist op te zetten. ‘In navolging van Airbus is het nu tijd voor Chipbus’, aldus Nauta.


Foto: ASML