De overheid moet beter inspelen op technologische verandering, zo pleit de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur in een vandaag openbaar gemaakte verkenning.

Met de constatering dat technologische ontwikkelingen steeds sneller gaan, meer op elkaar ingrijpen, een steeds grotere invloed hebben op de manier waarop we ons leven vormgeven en daarbij steeds meer vragen oproepen over de (mogelijke) consequenties, schaart de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI) zich in de brede stoet van technologiebeschouwers.

Een meer eigen invalshoek is terug te vinden waar de raad verkent wat de technologische cakewalk betekent voor de rol van de overheid.
De raad legt de nadruk op vergroting van het adaptief vermogen. Dat wil zeggen een overheid die zich actiever bezig houdt de wijze waarop nieuwe technologie een plek in de samenleving verwerft, die debat en studie entameert over wat de impact is van innovaties op maatschappelijke waarden. Uit de verkenning blijkt dat de raad vooral vragen stelt, de overheid  wil voorzien van een agenda voor het maatschappelijk debat over de moderne technologie.

De raad werkt dit uit in een viertal thema’s.

1. Borging van het publieke belang van de data-infrastructuur

De data-infrastructuur is een cruciaal onderdeel geworden van onze leefomgeving, disfunctioneren ervan heeft een enorme impact. Waarden als open toegang, transparantie, veiligheid, privacy en robuustheid treden bij datagebruik en dataverkeer steeds sterker op de voorgrond.
De raad pleit ervoor dat de overheid de borging van dit publieke belang opnieuw gaat bekijken. Van bestaande waarborgen mag niet meer  worden verwacht dat die automatisch voldoen.

2. Borging van waarden als transparantie, toegankelijkheid, privacy en vertrouwen

De raad signaleert dat deze waarden hun vaste grond hebben verloren, terwijl nieuwe ankers er nog niet zijn. Gaan onze persoonlijke gegevens een prijs krijgen, als bedrijven als Google en Facebook er zo veel geld mee kunnen verdienen, krijgen bedrijven die betrouwbaar omgaan met persoonlijke gegevens straks een streepje voor?

3. Verbreden van maatschappelijk debat over technologie

Doorlopende debatten over de impact van de technologische ontwikkeling, actief onderzoek om te begrijpen wat er aan de hand is, impliciete keuzes bij techniekontwikkeling zichtbaar maken, en actief monitoren via big data en digitale fora over hoe technologie in de samenleving al dan niet zijn weg vindt, aldus het nieuwe repertoire aan strategieën, instrumenten en interventies dat de raad de overheid aanbiedt.

4. Hou rekening met effecten technologische innovaties op ruimtelijke ordening en infrastructuur

Hier stelt de raad vooral vragen. Functies en bestemming van gebouwen veranderen steeds sneller, wat betekent dit voor besluitvorming rond ruimtelijke ordening?
De leefomgeving wordt met gebruik van onderling verbonden sensoren zelf steeds intelligenter. Wat betekent dit voor de ruimtelijke inrichting? Welke nieuwe afhankelijkheden creëert dit van leveranciers?
Fysieke en virtuele ruimte raken steeds meer vervlochten, nieuwe energietechiek, ander gebruik van gebouwen en ruimtes, dit alles betekent dat ruimtelijke verkenningen zinloos zijn wanneer deze factoren niet worden meegenomen, zo zegt de raad over haar eigen werkzaamheden.

Wat betekent dit voor de rol van de overheid?

De raad constateert dat klassieke modellen van maatschappelijke participatie, zoals van politieke partij of vereniging, steeds worden vervangen door participatie in netwerken. Het is daarom belangrijk die netwerken zo in te richten dat bredere groepen de mogelijkheid krijgen daaraan deel te nemen.
Ook het instrumentarium waarmee de overheid werkt verdient aanpassing. Nieuwe spelers kunnen binnen de kortste tijd grote impact hebben op publieke belangen en waarden, dus er is een type instrumentarium nodig dat de kansen van technologische innovaties benut en tegelijk de risico’s beperkt.
De grotere rol van netwerken betekent dat ook de positie van de overheid verandert. Actief verkennen, experimenterend leren zijn daarvoor een meer geschikte werkwijze dan het traditionele top-down besturen.

Download hier de Verkenning Technologische Innovaties in de Leefomgeving.

Credit header image: eVolo