Ontwerpen voor een beter leven

Een toegankelijker wereld en meer zelfstandigheid voor mensen die afhankelijk zijn van hulpmiddelen. Dat is wat het team van Ability Tech wil bereiken. De ontwerpers van nieuwe technologie werken hiervoor samen met de toekomstige gebruikers.

Op een sjoelbak in het Design Lab van de Universiteit Twente staat een apparaat met twee horizontaal naast elkaar liggende wieltjes. Een daarvan draait razendsnel in het rond, het andere is net stilgevallen. Universitair docent robotica Edwin Dertien bekijkt het apparaat aan alle kanten, enkele omstanders denken mee. ‘Het losse draadje hier misschien?’, ‘Nee, dat hoort zo.’ Op de achtergrond rijdt een rolstoel rond – geheel zelfstandig, er zit niemand in.

Het is een zomerdag begin juli, het middagprogramma van het symposium van het team Ability Tech gaat bijna beginnen. Dan mogen de bezoekers tijdens een hackaton meedenken en -bouwen aan wat een volautomatische, met oogbewegingen bestuurbare sjoelautomaat moet worden.

Hulpmiddelen

Het team van Ability Tech maakt technische hulpmiddelen die het leven van mensen met een beperking verbeteren. Dit gebeurt in de vorm van projecten van masterstudenten die het stokje aan elkaar doorgeven of na hun project blijven hangen om hun opvolgers te begeleiden. De mensen voor wie de techniek bedoeld is, zijn nadrukkelijk bij de projecten betrokken.

Het eerste project, dat zeven jaar geleden is gestart en nog altijd draait, begon met een vraag van kunstenaar Andrei Fokkink. Hij is gebonden aan een rolstoel en zowel voor communicatie als voor het maken van zijn kunstwerken afhankelijk van een ooggestuurde computer. Om zich te verplaatsen met zijn rolstoel heeft hij altijd iemand nodig. Een rolstoel die zelf naar een gekozen plek rijdt, zou een verbetering van Fokkinks leven zijn. ‘Het lijkt me gaaf om zelf een rondje park te doen’, zegt hij op de website van Ability Tech.

Zijn vader Arie, ingenieur, besloot er werk van te maken. ‘Want, zoals een vriend me ooit vroeg: als een Tesla zelfstandig kan rijden, waarom een rolstoel dan niet?’ Zo kwam hij eerst bij hogeschool Saxion en daarna bij de Universiteit Twente terecht, vertelt hij op het symposium.

Dit is niet het volledige artikel. Het hele verhaal staat in De Ingenieur van september 2023. Interessant? Neem eens een proefabonnement van drie nummers voor 25 euro.

Bestemming invoeren

Daar gingen de studenten aan de slag – met als voorlopige resultaat de rolstoel die nu zijn weg zoekt in de grote hal van het Design Lab. ‘Een ooggestuurde rolstoel klinkt wellicht meer voor de hand liggend’, zegt Sjoerd de Jong, een van de studenten van Ability Tech. ‘Maar als je beweegt, ga je ook om je heen kijken. En hoe weet de rolstoel dan of je ergens heen wil of gewoon iets wil zien?’

Met je ogen sturen via een scherm lost dat probleem op. Daar bestaat dan ook al apparatuur voor. Zoals de Eyedrivomatic, die een paar jaar geleden werd bedacht en ontwikkeld door de Engelse programmeur en ALS-patiënt Patrick Joyce. ‘Maar met je ogen sturen is heel intensief en vermoeiend’, zegt De Jong. ‘Het is veel comfortabeler als je alleen de bestemming hoeft in te voeren.’

Blue Bot en Spotje

De studenten begonnen met kleinere projecten dan een rolstoel. Zo maakten ze Blue Bot, een kniehoge, rondrijdende robot. Het belangrijkste gereedschap van Blue Bot is de lidarsensor waarmee hij zijn omgeving scant om obstakels te detecteren en te ontwijken. ‘En hij krijgt nog een grijperarm’, vertelt masterstudent Bas van der Boom, die het robotje samen met Boris Gerretzen ontwikkelde. ‘Dan kan hij straks deuren openhouden, drinken inschenken en boodschappen verzamelen in de supermarkt.’

‘En hier hebben we Spotje’, zegt De Jong en toont een schijf voorzien van bedrading, die nog het meest weg heeft van een robotgrasmaaier. Spotje is een voorloper van de module waarop de zelfrijdende rolstoel nu staat en maakt net als Blue Bot gebruik van lidar om nergens tegenaan te botsen. De uiteindelijke rolstoel is daarnaast voorzien van een lange stok met een camera, die hoog boven de stoel uitsteekt. Deze filmt de omgeving van bovenaf om ook uitsteeksels te ontwaren die de sensor op de grond niet ziet, zoals tafelbladen.

Meerwaarde

Op dit moment kan Fokkink in zijn nieuwe rolstoel alleen in de gecontroleerde omgeving van het lab rondrijden. Voor de doorontwikkeling en de uitrol van het concept – en om het ook voor andere mensen beschikbaar te maken – zijn de mensen van Ability Tech op zoek naar bedrijven. ‘En naar feedback vanuit hulpmiddelenverstrekkers en zorginstellingen’, zegt vader Fokkink. ‘Zitten zij op een dergelijke rolstoel te wachten? Gaan zorgverzekeraars dit straks vergoeden? Heeft een zelfstandig bestuurbare rolstoel voor veel mensen meerwaarde?’

Dat heeft het zeker, zegt ergotherapeut Leonie Snijders van Louwman Care, een bedrijf waar hulpmiddelen voor de zorg kunnen worden ingekocht. ‘Jezelf kunnen verplaatsen zonder daar iemand anders voor nodig te hebben, dat is zó belangrijk. Niet alleen om zelfstandig een lange rit te maken, maar bijvoorbeeld ook om je rolstoel naar de schaduw te kunnen verplaatsen als je het te warm krijgt of om de televisie uit te zetten als er een concert van André Rieu begint.’

Dit is niet het volledige verhaal.