‘Ogen zijn de spiegel van de ziel’, zo luidt het gezegde. Maar beter zou zijn: ‘Van je gezondheid.’ Een foto van het netvlies kan namelijk veel vertellen over iemands gezondheid, zo blijkt uit een Nederlands-Chinees project. Er is bijvoorbeeld een voorfase van diabetes type 2, dat oprukt in China, mee op te sporen.

Stel, je woont in China en je gezin heeft de afgelopen tien, vijftien jaar de welvaart flink zien toenemen. In de stad waar je woont, schieten de westerse fastfoodrestaurants als paddenstoelen uit de grond. Dan is het niet gek dat je daar graag en vaak gaat eten, nu je dat eenmaal kunt betalen. Alleen leidt dit in China tot een epidemie van overgewicht. En dat brengt weer met zich mee dat 10 % van de Chinezen diabetes type 2 heeft, waarbij het lichaam minder goed met insuline overweg kan.

Wie in een beginfase van de ziekte zit, kan die vaak nog terugdraaien door gezonder te gaan leven. Maar dan moet je wel weten dát je in die fase zit. Daarvoor een meetmethode ontwikkelen was het doel van het onlangs afgeronde Nederlands-Chinese project RetinaCheck, dat een blik wierp op de retina’s oftewel netvliezen van mensen.
 

Bloedvaten veranderen van vorm

In de voorfase van diabetes type 2 veranderen de bloedvaten in het lichaam van vorm. Ze worden bijvoorbeeld kronkeliger en de hoek waaronder nieuwe aftakkingen van vaten ontstaan gaat afwijken van de gebruikelijke 90°. Als je die veranderingen ziet, is dat een waarschuwing dat die persoon diabetes lijkt te gaan krijgen. Maar waar in het lichaam kun je goed bloedvaatjes bekijken? Op twee plekken: onder je tong en op het netvlies van je oog.

Nu lijkt het oog misschien niet zo toegankelijk, maar dat is het wel – als je gebruikmaakt van licht. Maak via de pupil een eenvoudige digitale foto van het netvlies en daaruit zijn verschillende objectief meetbare grootheden te halen. De al genoemde kronkeligheid, de hoek van de vertakkingen en minuscule bloedingen die niet direct gevaarlijk zijn, maar die wel gecorreleerd zijn aan diabetes type 2.

 

Digitale foto van een netvlies, met daarop door software aangegeven diktes van bloedvaten. Bron Fan Huang / TU Eindhoven


Indicatoren

Al die dingen zijn eenvoudig en volautomatisch uit een digitale foto van de retina te halen. ‘Het zijn zogeheten biomarkers; meetbare indicatoren van een ziekte’, zegt em.prof.dr.ir. Bart ter Haar Romenij, trekker van het RetinaCheck-project. Voor zijn pensioen hield hij zich aan de TU Eindhoven jarenlang bezig met algoritmes om uit meestal medische, digitale beelden nuttige informatie te halen.

Het maken van een retinascan is niet bijster ingewikkeld, legt Ter Haar Romenij uit. Er is een goede – maar geen exorbitant dure – digitale camera voor nodig. ‘Het oog is een positieve lens van +43, dus om goed naar binnen te kunnen kijken en een foto te kunnen schieten, moet je hier een lens van -43 voor zetten.’ Vervolgens is het een kwestie van flitsen en klaar is Kees. Op de beelden van de Nikon, Canon of Sony zijn bloedvaatjes met een resolutie van 50 μm te zien, meer dan genoeg voor de beeldanalyse.
 

Het volledige verhaal over de retinascanner lezen?

Wil je het volledige verhaal lezen over het scannen van netvliezen in het oktobernummer van De Ingenieur? Koop dan de digitale versie voor € 7,50, of neem - met een flinke korting van 25 %! - een digitaal jaarabonnement van 12 nummers voor € 69,-.

Openingsbeeld In dit Chinese oogziekenhuis worden aan de lopende band foto’s van netvliezen van mensen gemaakt. Bron Bart ter Haar Romenij / TU Eindhoven