Veel wegen, pleinen en andere infrastructuur zijn erop gericht om auto’s zo snel mogelijk te laten doorstromen. Het recht van de snelste zet daar vraagtekens bij.

Aan de rand van mijn woonwijk, in een buitenwijk van Amsterdam, nam de gemeente vorig jaar een drukbereden rotonde op de schop. Na maandenlange werkzaamheden leek er aanvankelijk niet veel veranderd. Pas toen ik er met de fiets langskwam, merkte ik dat fietsers er niet langer voorrang hadden. Voor fietsers was de rotonde ineens een hindernis geworden.

Wat hier precies was gebeurd, leerde ik pas bij het lezen van Het recht van de snelste van journalist Thalia Verkade en ‘fietsprofessor’ Marco te Brömmelstroet. Want het blijkt helemaal niet toevallig dat de rotonde van ‘fietsvriendelijk’ veranderde in ‘autovriendelijk’. De autoriteiten hebben zelfs de gemeentegrenzen ervoor verlegd. De regel is: als een rotonde binnen de bebouwde kom ligt, dan moeten fietsers er voorrang krijgen, maar ligt ze erbuiten, dan gaan auto’s voor.
 

Marshallplan

Onze maatschappij stelt autoverkeer centraal. Het boek maakt inzichtelijk maakt hoe dat komt. Verkade schrijft onder meer over het Marshallplan waarmee de Verenigde Staten Europa na de Tweede Wereldoorlog steunden. Met die hulp kwamen ook Amerikaanse verkeerskundigen naar Nederland, die ons uitlegden wat een snelweg is. En dus gingen we in ons land ook lange snelwegen aanleggen, grote parkeerterreinen bij winkels en twee of meer banen asfalt tot in de binnenstad. De belangen van de auto-industrie werden goed gediend.
 

Twee verkeersdoden per dag

Maar dat leidde ook tot meer verkeersdoden, een fileprobleem en luchtvervuiling. Na de invoering van veiligheidsgordels en airbags nam het aantal verkeersslachtoffers weliswaar weer af, maar toch vallen er nog elk jaar zes à zevenhonderd doden in het verkeer. Dat zijn twee mensen per dag: raar eigenlijk dat we dat accepteren, stellen de auteurs.
 

Vrijheid

De kritiek van Verkade op de autolobby en de focus op snel-sneller-snelst is best te begrijpen, maar ze belicht het probleem ook eenzijdig. De auto heeft Nederlandse gezinnen ook vrijheid gebracht (dat geeft ze overigens ook toe) en flexibiliteit. Het is een teken van welvaart dat vanaf de jaren zestig veel gezinnen zich een autootje voor de deur kunnen permitteren.

Toch zijn de observaties in het boek raak. Het is best raar dat de richtlijnen voor het aanleggen van wegen en straten vaak eenzijdig gericht zijn op doorstroming, en zelden op zaken als leefomgeving, gezondheid en geluk. Treffend is de anekdote van medeauteur Te Brömmelstroet, die zich bemoeit met het ontwerp van een nieuwe school in zijn woonplaats Ede.
 

Kiss-and-ride

Volgens de richtlijnen moet daar een kiss-and-ride-strook bij komen, waar ouders hun kroost de auto uit kunnen duwen. Zo hoeven ze niet te parkeren, wat volgens verkeerskundigen onveiliger is. Maar zo’n kiss-and-ride is wel een nogal eenzijdige, op auto’s gerichte oplossing. Je zou dat eigenlijk moeten ontmoedigen, vindt Te Brömmelstroet. En de school wil de strook ook helemaal niet.

Hij probeert de plannen van de gemeente te wijzigen en start een handtekeningenactie. Dan pas blijkt hoe moeilijk het is om een straatontwerp ter discussie te stellen dat min of meer automatisch uit de richtlijnen volgt. Dat is de rode draad van het boek: onze openbare ruimte is op een bepaalde manier vormgegeven: ‘Zo doen we het nu eenmaal’.

Maar daar liggen keuzes aan ten grondslag. Wat zijn die keuzes dan, wie heeft ze gemaakt, en zijn het nog de beste keuzes anno 2020?

Onze openbare ruimte is op een bepaalde manier vormgegeven: ‘Zo doen we het nu eenmaal’

Zoektocht

Verkades boek is prettig om te lezen. Ze maakt de lezer deelgenoot van haar zoektocht, twijfels, angsten en vragen. Ze maakt het ook persoonlijk, als ze schrijft over haar kinderen en de gevaren en uitdagingen die zij tegenkomen vlakbij huis. Af en toe onderbreekt ze haar tekst met tweets of sms’jes van Te Brömmelstroet. Die manier van schrijven voelt natuurlijk aan en houdt de tekst leesbaar en levendig.

 

Het recht van de snelste (Hoe ons verkeer steeds asocialer werd)
Thalia Verkade en Marco te Brömmelstroet
215 Blz. | € 20
 

Openingsfoto depositphotos.com