De zalmen in veel Noorse kwekerijen wanen zich in Star Wars. Ze komen namelijk een apparaat tegen dat met lasers de zeeluizen van hun schubben schiet. Het apparaat is bedacht door de Noorse uitvinder Esben Beck, die er de finale van European Inventor Award mee haalde.

Wat hebben zalmen in een kwekerij en sciencefiction met elkaar te maken? Nou, luister maar eens naar het verhaal van Esben Beck uit Noorwegen. Deze uitvinder had een eigen ingenieursbureau toen hij hoorde van hét probleem waar Noorse zalmkwekerijen mee kampten: zeeluizen. Deze minuscule diertjes hechten zich aan vissen en zuigen daar bloed en weefsel uit, bij wijze van voedsel. Zalmen houden hier kleine wondjes en stress aan over, wat leidt tot een vertraagde groei en een verhoogde gevoeligheid voor andere ziektes.

Noorse kwekers verliezen naar schatting honderden miljoenen euro’s per jaar door de zeeluizen. Het bestrijden van de parasieten kost bedrijven bij elkaar wel 800 miljoen euro per jaar. En dat gebeurt met chemische middelen die niet goed zijn voor het milieu en de vissen.

Enter Beck. Die had het lumineuze idee om de zeeluizen dood te schieten met lasers. Dat klinkt bijna ongelooflijk, maar het is hem gelukt. In 2014 startte hij in zijn kelder een bedrijfje en na jaren van ontwikkel- en testwerk is Stingray nu een florerend bedrijf.
 


 

Pasfoto

Het succesnummer is een onderwaterdrone die met een camera passerende zalmen filmt en meeliftende zeeluizen lokaliseert. ‘We hebben van elke zeeluis een pasfoto’, grapt Beck. Van de laatste momenten van de parasiet welteverstaan, want binnen een fractie van een seconde is die ‘gezapt’. De laser met een golflengte van 550 nm zorgt ervoor dat zijn lijfje voor een deel verdampt. En het knappe is: de zalm heeft daar geen last van, want het licht dringt niet door de schubben heen.

Luister in godsnaam niet naar mensen die zeggen dat iets niet kan.

Het gevoel van sciencefiction keert terug bij het zien van een video van het systeem in actie. In de buurt van de onderwaterdrone zwemmen meerdere zalmen, terwijl laserstralen in de rondte schieten. ‘De vissen lijken het fijn te vinden bij ons apparaat, want ze zwemmen er steeds uit zichzelf heen’, zegt Beck. Hoewel het apparaat vijf zeeluizen per seconde kan doden, heeft een kweker toch meerdere apparaten nodig. Want er zwemmen soms wel 200.000 vissen tegelijk in de rondte.
 


Wat kwam Beck zoal voor moeilijkheden tegen? ‘In het begin werden we soms gewoon uitgelachen. Men geloofde niet dat het ons zou lukken’, herinnert de Noor zich. ‘Mijn advies aan andere – jonge – uitvinders is dan ook: luister in godsnaam niet naar mensen die zeggen dat iets onmogelijk is.’

Want Beck slaagde, en helpt nu twintig klanten in Noorwegen, die samen meer dan zeventig viskwekerijen bezitten. Zijn bedrijf Stingray staat op het punt om zijn vleugels uit te slaan over de wereld. Ook buiten Noorwegen worden namelijk zalmen gekweekt. Daarbij is hij blij dat hij al vroeg patent heeft aangevraagd op zijn vinding. ‘Dat voorkomt het makkelijk stelen van mijn technologie.’

En wat wil de Noor aanstormende uitvinders verder meegeven? ‘Realiseer je waar je zelf goed in bent. En waar je kracht niet ligt, huur daar de juiste mensen voor in. Stop veel tijd in het selecteren van die mensen, maar geef ze daarna ook echt verantwoordelijkheid; geef taken uit handen.’

Beeldmateriaal Europees Octrooibureau
 

MEER LEZEN OVER DE UITVINDERS?

Wil je meer lezen over de beste uitvinders van Europa? Lees dan het hele verhaal in het julinummer van De Ingenieur. Koop de digitale versie voor € 7,50, of neem - met een flinke korting van 25 %! - een digitaal jaarabonnement van 12 nummers voor € 69,-.

‘Uitvinder, bescherm je idee'
Uitvinders of startende ondernemers hebben vaak wel wat anders aan hun hoofd dan het aanvragen van patenten. Toch zouden ze daar veel meer aandacht aan moeten besteden, betoogt Ingrid Kelly van de Universität Wien, expert op het gebied van technology transfer. ‘In mijn werk kom ik vaak mensen tegen die met een heel goed idee een start-up beginnen. Ze werken keihard en er wordt behoorlijk wat geïnvesteerd, terwijl het risico op falen best groot is. Dan moet je er wel voor zorgen dat je een redelijke kans hebt dat je in een later stadium geld gaat verdienen.’
En dat doe je door je idee te beschermen door middel van een patent, zo was de boodschap op een bijeenkomst eind juni van het Europees Octrooibureau in Wenen. Zo kun je voorkomen dat iemand er met je briljante idee vandoor gaat, of toevallig hetzelfde idee had en het eerder vastlegde in een patent. De aanleiding voor de bijeenkomst in Wenen was de European Inventor Award, die het Europees Octrooibureau organiseerde.
Vijftien finalisten, waaronder zalmenbeschermer Esben Beck, werden er in het zonnetje gezet voor hun uitvindingen. Vanuit Nederland werden Alexander van der Lely en Karel van den Berg geëerd met een nominatie, voor hun melkrobot. De andere Nederlandse finalist was Rik Breur, die een folie voor op scheepsrompen bedacht dat de aangroei van mosselen en algen tegengaat (Zie de foto onderaan). Breur won de prijs in de categorie MKB.