Dat Google is aangeklaagd door het Amerikaanse ministerie van Justitie is uniek, volgens experts. Het megabedrijf misbruikt zijn marktmacht, zegt de Amerikaanse overheid. De rechtszaak wordt de grootste mededingingszaak in decennia.

Is het niet veelzeggend dat de merknaam een werkwoord is geworden? ‘Even iets googelen’ is synoniem geworden met ‘even snel iets opzoeken op het internet’. Het geeft aan hoe goed, snel en populair de zoekmachine is die begin deze eeuw opkwam en al snel zijn concurrenten uit de markt drukte (lees ook de column ‘Geinige zoekmachine’).

Maar het imperium dat Google vervolgens om zijn zoekmachine heen bouwde (Maps, Gmail, advertenties – de lijst is lang), ligt onder vuur. Het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft het bedrijf nu aangeklaagd voor het op niet legale wijze beschermen van zijn monopolie.
 

Concurrenten wegdrukken

‘Het probleem is niet dat Google zo groot en dominant is geworden, want daar is op zich niets mis mee. Maar het is illegaal als een bedrijf die dominantie misbruikt om concurrenten weg te drukken of weg te houden van de markt’, zegt Timo Klein, universitair docent mededingingseconomie aan de Universiteit Utrecht. 

‘Het gevaar is dat zo’n grote marktmacht de consument benadeelt, doordat de monopoliepositie de innovatie remt of de prikkel om optimale kwaliteit te leveren. Ook kan een gebrek aan concurrentie de prijs van een product opdrijven. Advertenties, in het geval van Google.’
 

Standaard op iPhones

Google heeft bijvoorbeeld afgesproken met Apple dat de zoekmachine standaard staat ingesteld op alle iPhones en in de Safaribrowser van Apple. Daarvoor betaalt Google aan Apple jaarlijks grofweg 8,5 miljard euro.

Maar consumenten kunnen dit eenvoudig veranderen, betoogt Google in een recente blogpost. Mueslimerken betalen toch ook aan supermarkten om op ooghoogte in het schap te mogen liggen?

Klein: ‘Een leuke vergelijking, maar het is de vraag of die wel opgaat. In de supermarkt kun je in één oogopslag de andere merken zien. Wil je switchen van software, dan moet je daar meer moeite voor doen.’
 

Het mueslirek in een supermarkt. Foto Mike Mozart / CC BY 2.0


Europese Unie

Het is bijzonder dat de Verenigde Staten een bedrijf aanpakken dat daar groot is geworden. In de Europese Unie kwam Google al eerder in het beklaagdenbankje terecht. De Europese zaken slepen zich nog altijd voort, want Google wil zich niet bij een vonnis neerleggen. Ook de nieuwe zaak in de VS gaat naar verwachting jaren duren.
 

Niet eenvoudig

Eenvoudig zullen de rechters het niet krijgen, want de zaak is niet zonneklaar. ‘Het is lastig vast te stellen of de consument is benadeeld door het monopolie van Google. Want waarmee ga je de huidige situatie vergelijken?’, zegt Klein. Google zal betogen dat consumenten veel beter af zijn dan twintig jaar geleden, toen ze het moesten doen met een handjevol inferieure zoekmachines. En ook kunnen bedrijven nu veel gemakkelijker online adverteren.

‘Maar is dat het juiste referentiekader om het mee te vergelijken? Wat zou de uitkomst zijn geweest als er al die tijd wél voldoende concurrentie was geweest? Een nog betere zoekmachine, meer innovatie, lagere prijzen voor adverteerders?’
 

Bedrijf opgebroken

Wat de rechtszaak uiteindelijk gaat betekenen voor Google is afwachten. Een boete kan het bedrijf wel lijden en vormt geen oplossing. Sommigen opperen dat het bedrijf moet worden opgebroken (lees dit interview met Tweede Kamerlid Kees Verhoeven uit 2019), maar daar ziet Klein niets in.

De echte verandering moet komen van de politiek, die nieuwe wetten moet maken

‘Ten eerste ontstaan er dan mogelijk een paar mini-Googles, waarvan er eentje doorgroeit tot marktleider en dan zijn we weer terug bij af. Een ander gevaar is dat je de essentie van het bedrijf kapotmaakt, namelijk dat het zowel consumenten als bedrijven bedient, met respectievelijk handige software en advertenties. Doorbreek je dit, dan is het bedrijf straks mogelijk niet meer winstgevend.’
 

Facebook, Amazon en Apple

Er liggen overigens nog meer bedrijven onder het vergrootglas. Ook Facebook, Amazon en Apple moeten vrezen voor rechtszaken. Hoe de Google-zaak zal aflopen, is lastig te zeggen. Uiteindelijk gaat het ook niet om deze rechtszaak, denkt Klein. ‘De echte verandering zal moeten komen van de politiek, die nieuwe wetten moet maken. Maar deze rechtszaak kan de politici wel beïnvloeden.’


Illustratie Shutterstock