Netflix heeft nu een pakkende documentaire over de gevaren van sociale media: The Social Dilemma. Aan de hand van interviews met de ingenieurs die de platforms bouwden, geeft die een inkijkje in de dubieuze mechanismen waarmee sociale media ons manipuleren.

Wat begon als een geinig smoelenboek op een Amerikaanse universiteit, groeide uit tot het eerste grote sociale medium, Facebook. Sociale media zijn een enorme uitkomst voor veel mensen. Ze kunnen op afstand volgen hoe het gaat met vrienden of familie, leuke foto’s met elkaar delen of zelfs afspreken om ergens te gaan demonstreren tegen de regering waar je het niet mee eens bent. De Arabische lente van zo’n tien jaar geleden werd aangezwengeld via Facebook.

Maar het is uit de hand gelopen met die sociale media, betoogt de nieuwe documentaire The Social Dilemma, die sinds een paar weken te zien is op Netflix. Platforms als Facebook, Twitter, Snapchat, Instagram, WhatsApp, WeChat en nog vele andere verzamelen veel te veel data van ons, maken ons verslaafd en vormen zelfs een bedreiging voor de democratie.
 

Voorspellen

Het gaat trouwens verder dan enkel data verzamelen, laat de documentaire zien. Sociale media-platforms hebben achter de schermen krachtige algoritmes draaien die ons gedrag analyseren. Elk klikje op een link of een plaatje en elke muisbeweging wordt vastgelegd. Zo bouwt die kunstmatige intelligentie een beeld op van elke gebruiker, waardoor het systeem na verloop van tijd goed kan voorspellen wat de gebruiker zal gaan doen en voor welke content hij gevoelig is.

En dan wordt het eng, want dit maakt gebruikers kwetsbaar; ze zijn gemakkelijk te manipuleren. Zo komen mensen vast te zitten in hun eigen denkbeelden en kunnen zelfs complottheorieën online voortwoekeren.



Pakkende oneliners

Opvallend is hoeveel oud-medewerkers van sociale media-platforms de makers voor de camera hebben gekregen. De mannen — en één vrouw — hebben stuk voor stuk zelf meegebouwd aan de platforms die ons verslaafd maken. Nu blikken ze geschrokken terug en waarschuwen ze de kijker voor de gevaren van sociale media. Echte interviews worden het trouwens niet; de regisseur is meer geïnteresseerd in pakkende oneliners.

Schokkend en nieuw — voor de recensent — is het feit dat er op Stanford University, de kraamkamer voor Silicon Valley-talent, een college wordt gegeven dat Persuasive Technology heet, ‘technologie om te overtuigen’. Daar leren de studenten alles over hoe je met software mensen dingen kunt laten doen. Een webpagina zo inrichten dat mensen op advertenties gaan klikken bijvoorbeeld, of op nepnieuwsberichten. Die studenten zwermen uit over de bekende bedrijven als Apple, Google, Facebook, Snapchat, Tiktok, Uber en de resultaten van hun werk komen dus terecht in al die software en apps.

 

Scènes

De boodschap van The Social Dilemma is behoorlijk zwaar en alarmerend. Wat de documentaire goed te verteren maakt, zijn korte scènes over een gezin dat moeite heeft met het gebruik van mobiele telefoon en sociale media. Deze toneelstukjes zijn erg herkenbaar voor de kijker en illustreren uitstekend wat de gevolgen van eenzijdig sociale mediagebruik kunnen zijn.

De problemen waar de documentaire voor waarschuwt, zijn reëel. Maar de film is ook eenzijdig en wat al te zwaar aangezet. Natuurlijk moeten sociale mediaplatforms aan de slag om filter bubbles, echokamers (lees ook: 'De ethische problemen van digitale technologieën') en haatzaaien aan te pakken; en dat doen ze sinds kort ook, hetzij langzaam. Maar sociale media brengen mensen ook veel plezier en gemak, en daar gaat de documentaire te eenvoudig aan voorbij. Verbieden of afschaffen is geen optie, maar hoe van ‘asociale media’ weer echt sociale media te maken zijn, daar gaat The Social Dilemma te weinig op in.

 




Videostills en video: Netflix