Zou je het dieren- en plantenleven in een rivier kunnen herstellen met behulp van kunstmatige riffen van klei, gemaakt met een 3D-printer? Dat onderzoekt Rijkswaterstaat in de Maas in Noord-Brabant. De riffen hebben ingewikkelde vormen en holten van allerlei grootten en oriëntaties. 


De proef loopt bij het dorpje Oeffelt, in het uiterste noordoosten van Noord-Brabant. Daar heeft de rivier de Maas een zogeheten natuurvriendelijke oever, met een geleidelijke overgang van water naar land. Daardoor zijn er veel ondiepe delen, die aantrekkelijk zijn voor veel planten, vissen en waterdieren.

Door natuurlijk verloop kalven deze oevers af. Als dit echter te ver gaat, moet er worden ingegrepen, zegt duurzaamheidsadviseur Esther Stapper van Combinatie Maaskracht (een samenwerking tussen vier mkb-bedrijven) in een nieuwsbericht van Rijkswaterstaat. ‘We herstellen de afgekalfde oever en realiseren meteen een verdediging voor de herstelde oever.’


Ecologische impact

Die verdediging bestaat doorgaans uit een dam, enkele meters uit de kant, gemaakt van stortstenen. De dam werkt als een golfbreker en tegelijkertijd kunnen zich tussen de stenen verschillende diersoorten schuilhouden en paaien.

In de proef onderzoekt Rijkswaterstaat nu met name de ecologische impact van de kunstmatige stukken rif. Die komen van het Rotterdamse bedrijf Urban Reef, dat liquid deposition modeling toepast bij het maken van de structuren. Daarbij perst een machine dikke klei door een spuitmond of nozzle.

‘Het is een bestaande 3D-printtechniek waarvan we gebruikmaken’, zegt Max Latour van Urban Reef. ‘Wij focussen vooral op het ontwerp en productie van de reefs.’


Keramiekstructuur

Door de nozzle in het XY-vlak te laten bewegen, wordt een laagje klei neergelegd in welke vorm je maar wil. Door dat proces vele malen te herhalen op tientallen laagjes boven op elkaar, ontstaat een driedimensionale structuur van nog natte klei, vertelt Latour. ‘Die laten we drogen en bakken we vervolgens af.’

Het eindresultaat is een harde structuur van keramiek, het ‘getijdenrif’. Het model dat Urban Reef voor Rijkswaterstaat heeft gemaakt, is ongeveer 35 x 35 x 70 centimeter.

Van die riffen heeft Rijkswaterstaat er begin juli vijftien in de Maas laten zakken, op verschillende diepten. Nu is het afwachten of er zich inderdaad waterdieren en vissen in de holten van de riffen gaan nestelen. ‘Die monitoring doet een extern bedrijf, Blom Ecologie. Wij van Urban Reef zetten iets neer dat ecologische potentie heeft. Vervolgens laten we de natuur haar gang gaan.’


Lokale klei

De proef loopt in totaal een jaar. Naast de vraag hoe het dierenleven op de riffen reageert, zijn de betrokken partijen ook benieuwd hoe de structuren van keramiek zich houden. ‘In een rivier drijft allerlei rommel voorbij. In hoeverre is het materiaal daartegen bestand, dat willen we graag weten’, zegt Latour. ‘En zijn onze riffen bestand tegen vorstperioden?’

Voor de ge-3D-printe riffen is nu nog gewone klei gebruikt, maar in de toekomst is het doel om bij dit soort projecten de kleifractie uit lokale baggerspecie te gaan gebruiken. Dan zou het mes aan twee kanten snijden: er hoeft geen klei te worden ingekocht en er wordt nuttig gebruikgemaakt van een reststroom. ‘Er is een groot overschot aan bagger, en een gedeelte van die bagger is klei’, aldus Latour.


Beeld: Urban Reef