Om de wateroverlast in de binnenstad tegen te gaan, wil de gemeente Gouda het grondwaterpeil in het centrum permanent 25 centimeter verlagen. Het plan moet voorlopig een einde maken aan het onderlopen van woningen bij zware regenbuien.

In het voorstel dat deze maand werd aangeboden aan de gemeenteraad staat het plan om in een tijdsbestek van vijf tot tien jaar het grondwaterpeil in delen van de binnenstad stapsgewijs te laten dalen. Gedurende dit traject zal de binnenstad goed in de gaten gehouden worden.

Opvallend is dat de gemeente juist kiest voor grondwaterpeilverlaging. Begin september bracht de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur nog een rapport uit waar het juist vernatting aandraagt als een mogelijk oplossing voor bodemdaling. In plaats van het tegengaan van de bodemdaling kiest de gemeente ervoor de bodemdaling te accepteren en de overlast te bestrijden.

 

Veengrond

Gouda is gebouwd op veengrond, die onder het gewicht van de stad langzaam inklinkt. Daardoor komt het grondoppervlak steeds dichterbij het grondwaterpeil, wat wateroverlast tot gevolg heeft.

Door de eeuwen heen heeft men de overlast geprobeerd te minimaliseren door de grond steeds weer op te hogen en ook af en toe het waterpeil te verlagen. Desondanks blijft de stad vooralsnog verder dalen.

 

Constante daling

Waarom de stad maar blijft dalen is nog de vraag. 'Samendrukking van de slappe veenlagen is de oorzaak van de daling, maar men zou verwachten dat de veenlaag op een gegeven moment niet verder samengeperst kan worden', zegt Gilles Erkens, bodemdalingsexpert bij onderzoeksinstituut Deltares. 'Enkele jaren geleden hebben we een aantal boringen gezet in het centrum om de samenstelling van de bodem te onderzoeken.'

Vooral de snelheid waarmee de stad blijft zakken vindt Erkens opvallend. Het idee van het onderzoek was daarom om inzicht te krijgen in de bodemdaling aan de hand van de samenstelling van de bodem.

 

Zes meter

Wat de onderzoekers vonden was zeker wel zes meter aan ophooglagen voordat ze de oorspronkelijke veenlaag aantroffen. 'Constante daling van veengrond komt vaak door de afbraak van het veen door zuurstof, zogeheten veenoxidatie', zegt Erkens. 'Maar aangezien de veenlaag veel lager ligt dan het grondwaterpeil kan dit niet de verklaring zijn.'

Toch zou eventuele afbraak van de veengrond niet geheel uitgesloten kunnen worden volgens Erkens. Hij stelt voor dat zuurstofarme afbraak van het veen misschien mogelijk is. 'De samenstelling van het grondwater is in de loop van de tijd veranderd', legt Erkens uit. 'Het is mogelijk dat in deze nieuwe samenstelling onder deze omstandigheden een zuurstofarme afbraak van de veenlaag plaatsvindt.'

Met onder andere de huidige bouwmaterialen die worden opgenomen door de grond veranderen we de samenstelling van het water. De kalksamenstelling van het grondwater kan daarom bijvoorbeeld erg anders zijn dan toen ooit de veengrond was gevormd. Over de bijdrage van dit mogelijke mechanisme is echter nog weinig bekend.

 

Tijdelijke aard

Eerder werd vaak gekozen voor het ophogen van de stad. Volgens de gemeente valt dat echter veel duurder uit dan het verlagen van het grondwaterpeil. Dus koos Gouda voor het laatste. De maatregel moet de binnenstad zeker de komende 25 jaar droog houden.

Ondertussen het is te verwachten dat de daling van de stad nog steeds aanhoudt. Door het verlagen van het grondwaterpeil zal het gewicht van de stad meer moeten worden opgevangen door de veenlaag, wat verder indrukken van deze laag zal veroorzaken.

'Het gewicht van de hele stad wordt nu verdeeld over de grond en het grondwater', legt Erkens uit. 'Bij het verlagen van het oppervlaktewaterpeil om het grondwaterpeil te verlagen moet de grond netto meer gewicht van de stad dragen dan nu.'

 

Voor langere tijd

Het verlagen van het grondwaterpeil zal dus zeer waarschijnlijk leiden tot een verdere bodemdaling. Wat de gemeente voornamelijk doet is de binnenstad voor langere tijd droog houden. 'De vraag is nu: zetten ze in op het verminderen van de bodemdaling of blijven ze een adaptatiestrategie volgen', zegt Erkens. 'Of natuurlijk een combinatie van deze twee. Het wordt interessant om te zien hoe daar besluitvorming over gaat plaatsvinden.'

 

Foto: depositphotos