De energietransitie bezorgt ingenieurs en beleidsmakers behoorlijk wat hoofdbrekens. Wie zelf aan de keukentafel wil ervaren hoe lastig het is om kolen- en gascentrales te vervangen door duurzame energie, kan terecht bij GigaWatt, een nieuw bordspel van Nederlandse bodem. 

 

‘De klimaatcrisis is geen spel.’ Met die slogan voert liefdadigheidsorganisatie Oxfam Novib momenteel campagne. Maar de Nederlanders Milo van Holsteijn, Wouter Vink en Jöbke Janssen, alle drie wiskundigen die in de energiesector werken, lijken daar anders over te denken.

Met GigaWatt bedachten ze een bordspel dat draait om de energietransitie. Hoewel het uitfaseren van fossiele brandstoffen een serieuze en ingewikkelde zaak is, is dat prima gezellig aan de keukentafel na te spelen.


Klimaatcrisis als bordspel

Ook andere vormen van entertainment tackelen geregeld serieuze problematiek. Een van de succesvolste spellen van de afgelopen decennia is bijvoorbeeld Pandemic – en zelfs tijdens de coronacrisis spraken weinig mensen daar schande van.

Dan is alles wat met de klimaatcrisis te maken heeft ook fair game voor spelontwerpers.


Duurzame vormen van energieopwekking

In GigaWatt kiest elke speler allereerst een van de zes Europese regio’s die elk een voorkeur hebben voor een bepaalde manier van energie opwekken. Wie voor de Noordzee gaat, bouwt goedkoper wind­molens. De speler die de Karpaten voor zijn rekening neemt, krijgt korting op kerncentrales. Enzovoort.

Aan het begin van het spel zijn al die duurzame vormen van energieopwekking echter nog toekomstmuziek. Iedereen start met twee kolen- en twee gascentrales. Doel van het spel is die te sluiten, maar uiteraard moet er wel aan de energievraag in de regio worden voldaan.

Probleem is alleen dat die vraag gedurende het spel stijgt. En dus is het zaak flink wat windmolens, zonne­panelen en kern-, waterkracht- en biomassacentrales te bouwen. Waarvoor de speler dan natuurlijk wel genoeg geld moet hebben.


Ook in bordspel GigaWatt valt op zon en wind niet te bouwen

Wat het allemaal nog wat lastiger maakt: de vraag naar energie stijgt niet op een voorspelbare manier. Elke speler dobbelt om te bepalen hoeveel er in een bepaalde ronde nodig is. Bovendien zijn wind en zon geen constante energieleveranciers; ook daarbij dicteren dobbelstenen hoeveel ze opleveren.

Realistisch én frustrerend. Een kerncentrale is dan weer heel betrouwbaar, maar daar bungelt – ook realistisch en frustrerend – een heel wat pittiger prijskaartje aan.


Pestkaarten

Bovendien is het niet zomaar een kwestie van zoveel mogelijk energie produceren. Precies genoeg is ideaal. Een tekort is vervelend: dan moet de speler de ont­brekende energie kopen van naburige regio’s – wat niet altijd kan. Een teveel is in eerste instantie minder erg: dat is te vérkopen aan andere gebieden.

Maar die moeten daar dan wel net behoefte aan hebben en de verbinding tussen beide regio’s moet het toelaten. Het is ook mogelijk om energie op te slaan, maar dikke kans dat er op een gegeven moment toch een flink tekort of overschot overblijft. Dat betekent een boete die ten koste gaat van het budget voor nieuwe energiecentrales.



Kolencentrale mag niet zomaar dicht

Én van het budget voor de veilingen. Want een kolen- of gascentrale mag niet zomaar dicht. Daarvoor wordt aan het eind van elke ronde een beperkt aantal sluitingsrechten bij opbod verkocht.

Als iedereen erop gebrand is zo’n sluitingsrecht in handen te krijgen – want die zijn nu eenmaal nodig om het spel te kunnen winnen – kan de prijs daarvoor behoorlijk oplopen.


Technologiekaarten

Een laatste element vormen de techno­logiekaarten. Daarmee is voordeel te behalen. De kaart wind subsidy maakt bijvoorbeeld nieuwe turbines goedkoper, en met energy savings stijgt de energievraag minder hard.

Maar er zijn ook pestkaarten, zoals solar not in my backyard, die een andere speler een ronde lang verbiedt om zonnepanelen te plaatsen of te upgraden. 


Onderlinge energiehandel

In combinatie met de onderlinge energie­handel en het tegen elkaar opbieden op de veilingen zorgt dat voor voldoende interactie om GigaWatt niet aan te laten voelen als ‘ieder voor zich’, iets waar vergelijkbare bordspellen nog weleens last van hebben.

Goed om te weten is dat het spel meer denkwerk vergt dan, zeg, een potje Monopoly of Catan. Moet de speler die gas­centrale nu sluiten of komt hij of zij dan in de volgende ronde in de problemen?

Is het slim om te investeren in een interessante technologiekaart of beter om het geld te bewaren voor een extra biomassacentrale? En hoeveel is zo’n sluitingsrecht eigenlijk waard?

 

Competitief of liever coöperatief spelen?
Terwijl het in GigaWatt draait om Europese regio’s die in competitie met elkaar zijn, is er een concurrent op komst waarin de klimaatverandering samen is te tackelen: Daybreak. Dit coöperatieve spel komt uit de koker van ontwerpers Matt Leacock en Matteo ­Menapace. Beide schreven in de begintijd van de coronacrisis onafhankelijk van elkaar opiniestukken over wat het door Leacock ontworpen Pandemic ons kon leren over het aanpakken van échte pandemieën. Via Twitter kwamen ze vervolgens met elkaar in contact, wat leidde tot een spel waarin spelers samen de klimaatverandering het hoofd bieden. Het spel werd – net als GigaWatt – gefinancierd via de crowdfundingsite Kickstarter en zou vanaf mei 2023 verkrijgbaar moeten zijn.


Toepasselijke frustratie

Daarbovenop komt nog het kans­element dat de dobbelstenen introduceren. Misschien is de vraag maximaal terwijl de windturbines en zonnepanelen maar de halve hoeveelheid energie produceren. Gevolg: enorme tekorten, met alle kosten van dien. Of misschien zijn de bewoners in de regio een keer relatief zuinig terwijl de maximale hoeveelheid energie wordt geproduceerd.

Gevolg: een overschot dat aan de straatstenen niet kwijt te raken is. Die combinatie van hard nadenken én overgeleverd zijn aan een weerbarstig onvoorspelbare werkelijkheid kan frustrerend zijn.

Maar bij een spel met de energietransitie als onderwerp is die frustratie wel behoorlijk toepasselijk.
 

GigaWatt is onder meer verkrijgbaar in spellenspeciaalzaken en via gigawattgame.com. 
De adviesprijs is 54 euro.


Tekst: Jean-Paul Keulen
Beeld: Start2Game/Henk Rolleman