Waar zouden we zijn zonder de wiskunde? Nog dieper in de corona-ellende in ieder geval. Twee fijne nieuwe populairwetenschappelijke boeken over wiskunde.

Toen Het Grote Verschil, de Nederlandse vertaling van zijn boek over wiskunde, in februari naar de drukker ging, had auteur Kit Yates niet kunnen bevroeden hoe actueel het ineens zou worden. Yates, hoogleraar wiskunde in Engeland, wijdt namelijk een heel hoofdstuk aan de wiskunde van virusuitbraken.

Daarin schrijft hij over alles waar de kranten tijdens de coronacrisis mee vol staan: voorspellende wiskundige modellen, social distancing, contactonderzoek, groepsimmuniteit, flattening the curve. Achter de aanpak van de corona-uitbraak zit wiskunde. Als mensen die met Covid-19 besmet zijn ongehinderd omgaan met nog gezonde mensen, dan besmet de een de ander en groeit het aantal besmettingen exponentieel.
 

Meer lezen in het Dossier Corona


Krantenkolommen

Hét getal dat hier uitdrukking aan geeft is het reproductiegetal R0. Dat zo’n wiskundige factor de krantenkolommen bereikt, is zeldzaam, maar in de afgelopen twee maanden was R0 er niet weg te slaan. Het doel van ons thuisblijven is steeds om R0 onder de 1 te krijgen – liefst ruim – want dan sterft de ziekte uit, zoals Yates prima beschrijft.
 

Radioactief verval en piramidespelen

Zijn boek neemt je niet alleen mee in de wiskunde van besmettelijke ziekten, maar ook andere toepassingen komen aan bod. Zoals het dateren van archeologische voorwerpen met behulp van radioactief verval. Waarom piramidespelen in eerste instantie lijken te werken, maar deelnemers toch altijd weer bedrogen uitkomen. En niet te vergeten: waarom we nu nog steeds gebruikmaken van het van oorsprong Sumerische zestigtallige getallenstelsel, voor onze tijdmeting en het aantal graden in een hoek.
 

Met wiskunde de mist in

Ligt de nadruk bij Yates vooral op de medische wereld, een vergelijkbaar boek pakt het iets breder aan. De Eenzaamheid van Pi van de eveneens Engelse wiskundige Matt Parker wil laten zien hoe wiskunde onze wereld draaiende houdt. Parker brengt echter ook talloze anekdotes die laten zien hoe je met wiskunde de mist in kunt gaan.

In zijn boek storten bruggen in door marcherende militairen; botsen verkeersvliegtuigen bijna met elkaar door een falende klok; en wordt een arme kankerpatiënt honderd keer te zwaar bestraald door een foutje in een hexadecimaal getal. Parker laat mooi zien hoe wiskunde ons welvaart heeft gebracht, maar ook hoe slordig gebruik van wiskunde (hij neemt ook algoritmen en software mee) tot allerhande ellende kan leiden.
 

Festivals en beurzen

Toch is Parker lichtvoetig, vaak ronduit grappig. Hij schrijft met de onderkoelde humor die we zo goed kennen van onze Britse buren. Parker noemt zichzelf stand-up mathematician en is in die hoedanigheid vaak te vinden op muziekpodia op festivals en wetenschapsbeurzen. Ook maakt hij toegankelijke en grappige video's over wiskunde. Lees zijn boek en je hoort hem als het ware praten op een podium. Knap hoe hij zo’n droog onderwerp als wiskunde grappig brengt. Parker heeft een neus voor het vinden van de juiste verhalen.
 

Smeltende deurmatten

Zo is daar de architect die een groot gebouw in Londen ontwierp (zie de foto boven dit artikel) met een prachtige gevel, die helemaal uit glazen panelen was opgebouwd. Er was echter een klein probleempje. Het gebouw had een concave vorm en op een heldere zonnige dag fungeerde het als één grote paraboolspiegel die het zonlicht bundelde op één plek. Deurmatten van winkels smolten en een enkele geparkeerde auto raakte zelfs beschadigd. De problemen bleken uiteindelijk te verhelpen te zijn met een paar eenvoudige schermen.
 

Voetbal

Op een ander moment vertelt Parker over het verkeersbord dat automobilisten de weg moet wijzen naar een voetbalstadion. De bal die daarop staat afgebeeld, klopt niet; de gestileerde voetbal op het bord bestond uit louter zeshoeken, terwijl een echte voetbal is opgebouwd uit zowel zes- als vijfhoeken. Dit feit ergerde Parker zo dat hij een petitie startte om toekomstige borden wel wiskundig correct te krijgen. Parker kreeg zijn zin niet, maar werd wel door vele kranten en de BBC geïnterviewd. En zo bracht hij en passant wel weer de wiskunde onder de aandacht van het brede publiek. Toch nog een beetje: missie geslaagd.
 

De boeken

Het grote verschil. Een wereld vol wiskunde
Kit Yates | 368 Blz | € 22,50

De eenzaamheid van pi. De wiskunde die onze wereld draaiende houdt
Matt Parker | 314 Blz. | € 21,50

De boeken zijn in de meeste boekhandels te bestellen. Vergeet in tijden van corona uw kleine, lokale boekhandel niet.

 

Openingsfoto: Mensen bezoeken The Sky Garden in het gebouw 20 Fenchurch Street in Londen. Door zijn concave vorm fungeerde de gevel van het gebouw op een heldere zonnige dag als één grote paraboolspiegel. Die bundelde het zonlicht op één plek, waardoor de stoep kokendheet werd. Alleen schermen konden het probleem oplossen. Foto Colin / CC BY-SA 4.0