Een kwelder in de overgang van zee naar land helpt mee bij de verdediging van de kust, stelt een promovendus van de Universiteit Twente. Uit zijn onderzoek blijkt dat de begroeide landaanwas door golven te dempen een belangrijke bijdrage levert aan de kustbescherming.

Langs grote delen van de Nederlandse kust zijn dijken en zeeweringen gebouwd, om het land te behoeden voor overstromingen. Maar met de stijgende zeespiegel is die aanpak niet langer houdbaar: dan zouden de dijken te hoog moeten worden. Pim Willemsen, promovendus aan de Universiteit Twente, bekeek de rol die kwelders, begroeide landaanwas in het overgangsstuk tussen land en zee, kunnen spelen bij de verdediging van de kust. 

Uit zijn onderzoek bleek dat dit stuk vegetatiehoudend slib op lange termijn golven kan dempen voor het water de dijken bereikt. Willemsen verdedigt zijn proefschrift vrijdag om half één (live te volgen via deze link).

 

Slib en zand

Er komt steeds meer aandacht voor natuurlijke systemen om Nederland weerbaar te maken tegen klimaatverandering (lees ook: 'Begroeide voorlanden helpen de dijken', en het coververhaal van januari: 'Aanpassen aan morgen'). Neem bijvoorbeeld kwelders, die voor de dijken liggen en hoge golven dempen, waardoor de dijken minder worden belast. Daarnaast stijgen kwelders tot op zekere hoogte op natuurlijke wijze mee met de zeespiegel.

‘Door het slib en het zand dat aanspoelt stijgen kwelders vanzelf mee’, zegt Willemsen. ‘Daarom is het interessant om te onderzoeken of kwelders, natuurlijk of zelf aangelegd, ook op lange termijn deel kunnen uitmaken van de kustbescherming.’ 

 

Westerschelde

Voor zijn promotieonderzoek bestudeerde Willemsen enkele kwelders, waaronder een kwelder in de Westerschelde en aan de kust bij de Waddenzee. Hij combineerde veldwerk met een computermodel om zo vast te stellen welke factoren de grootte van een kwelder over tijd bepalen. 

‘Door het aanspoelen en wegwassen groeit en krimpt een kwelder constant’, zegt Willemsen. ‘Over het algemeen geldt: hoe langer de kwelder, hoe meer golven deze dempt. Maar of deze ondanks de fluctuaties groot genoeg blijft om onderdeel te zijn van de kustbescherming was tot nog toe onbekend.’

 

 

Volwassen

Uit het onderzoek van Willemsen blijkt dat een kwelder die eenmaal gevestigd is niet meer zomaar weg zal gaan. ‘De grootte zal inderdaad fluctueren, maar niet zoveel dat deze ineens geen golven meer dempt’, zegt Willemsen. 

Dit geldt alleen voor zogeheten volwassen kwelders, dat zijn kwelders die al enkele tientallen jaren bestaan en een sterke vegetatie hebben. ‘Een kwelder die nog in aangroei is zou wel ernstig beschadigd kunnen raken door een hevige storm’, zegt Willemsen.

 

Zeekraal

Kwelders zijn ook door mensenhanden aan te leggen, om voor lange termijn onderdeel te worden van de verdediging van de kust. Bij Delfzijl loopt bijvoorbeeld het Marconiproject, waar met succes een kwelder is aangelegd, die inmiddels is begroeid met onder andere zeekraal.

Maar dit kan niet overal. Er moet een combinatie van slib en zand zijn, wil vegetatie er kunnen groeien. En zonder een stevige begroeiing die is opgewassen tegen de krachtige golven kan de kwelder niet blijven bestaan. 

Daarnaast is er genoeg ruimte nodig. ‘In een havengebied vol met vaargeulen is vaak geen ruimte voor een kwelder’, zegt Willemsen. ‘Daar zullen alternatieven moeten worden ingezet.’ 

 

Beeld: Pim Willemsen