De bodemdaling in met name veen- en kleigebieden in het westen van Nederland verloopt sneller dan tot nu toe was aangenomen. Dat blijkt uit de nieuwe Bodemdalingskaart Nederland, die het Nederlands Centrum voor Geodesie en Geo-Informatie (NCG) vandaag presenteert.

Vooral de 'ondiepe' bodemdaling blijkt veel groter dan tot nu toe was aangenomen en doet zich vooral voor in veen- en kleigebied. De droogte van de afgelopen zomer nog eens versterkt, waardoor er nu in huizen scheuren zijn ontstaan.

Die ondiepe bodemdaling kon dankzij satellietmeting- en zwaartekrachtmeting voor het eerst worden bepaald, zo meldt het persbericht van de TU Delft waar de kaart is gemaakt.

De bodem zakt op de met rood (0,5 cm) en geel (0,1 cm) gemarkeerde punten. In Limburg stijgt de bodem (blauw), dankzij het stoppen met mijnbouw jaren geleden. 


Tot nu toe werd de bodemkaart vastgesteld middels handmatige waterpassingen: Rijkswaterstaat stuurde landmeters er met hun instrumenten op uit om langs de weg metingen te verrichten. De nieuwe, interactieve kaart, gemaakt onder leiding van hoogleraar geodesie Ramon Hanssen (NCG / TU Delft), gebruikt satelliet-radars, GPS en zwaartekrachtmetingen. Daardoor is de nieuwe kaart gebaseerd op niet slechts 35 duizend, maar op liefst 31 miljoen meetpunten. Verschil is ook dat de landmeters maar eens in de tien jaar een nieuwe meting verrichtten, terwijl satellieten dat elke dag opnieuw doen. 

De kaart is door iedereen te raadplegen op de website bodemdalingskaart.nl en wordt dagelijks actueel gehouden met nieuwe satellietmetingen.

De kaart laat ook zien waar er olie en gas wordt gewonnen. Zo wordt ook duidelijk of de verminderde aardgaswinning in Groningen een einde maakt aan de bodemdaling aldaar.

 

Klimaatverandering

Volgens de opstellers van de kaart is klimaatverandering een belangrijke oorzaak van de toegenomen bodemdaling. Dat geldt vooral voor de lage veengronden in Holland en de noordelijke provincies. De combinatie van onderbemaling voor de landbouw en de droge zomer heeft gezorgd voor extreem lage grondwaterstanden. Droogliggend veen 'verbrandt' met zuurstof. Deze veenoxidatie heeft behalve versnelde bodemdaling ook tot gevolg dat er meer CO2 vrijkomt. Op sommige plekken in het westen van Nederland daalt de bodem sneller dan in het Groningse aardgasgebied, aldus de onderzoekers. De daling verloopt bovendien sneller dan de zeespiegelstijging, met op sommige plekken tot een halve cm per jaar, Worden er geen maatregelen getroffen, dan zal de bodem rond het jaar 2050 tot liefst een halve m lager liggen dan nu.  

De extreem lage grondwaterstand heeft ook gevolgen voor oude gebouwen en woningen die zijn gebouwd op houten palen: wanneer die droog komen te staan verrotten ze. Ook natuurgebieden leiden schade: die verdrogen omdat het water wegstroomtnaar de lager gelegen droge veengebieden.

Volgens Hanssen is er sprake van een serieus probleem. ‘Als de bodemdaling doorzet in het huidige tempo, betekent dat misschien wel het einde van het karakteristieke Nederlandse landschap met weiden, koeien en molens, of een enorme schade aan de historische binnensteden’, zegt hij in het persbericht van de TU Delft. De schade zou kunnen oplopen tot 22 miljard euro.

 

Onomkeerbaar

Veenoxidatie is een onomkeerbaar proces. Alleen door de waterstand beter op peil te houden en te anticiperen op perioden van droogte kunnen waterschappen wel voorkomen dat de daling in het huidige tempo doorgaat, stelt Hanssen.

Twee jaar geleden luidde het Planbureau voor de Leefomgeving al voor de hoge kosten van bodemdaling in veengebieden(lees: 'Bodemdaling brengt hoge kosten met zich mee'). 

Bijna 10 % van het Nederlandse grondgebied is veengrond. Eerder dit jaar kwam een groep deskundigen met een initiatief om te voorkomen dat de Friese veengronden in de komende decennia volledig zouden verdwijnen  (lees:'De dreigende teloorgang van de Friese veenweide'). Zij bepleitten een deel van de veengrond onder water te zetten.

Openingsfoto: Platform Slappe Bodem / Vincent Basler