De energietransitie is niet alleen een technische, maar ook een maatschappelijke uitdaging. Om de transitie tot een succes te maken, zijn daarom niet alleen ingenieurs nodig. Ook sociale wetenschappers kunnen een belang­rijke bijdrage leveren. 

Voor daadwerkelijke verduurzaming is het namelijk nodig dat mensen hun gedrag veranderen, zoals minder en efficiënter energie verbruiken, en overstappen naar duurzame energiebronnen. Daarnaast moet er genoeg draagvlak zijn voor duurzame technologie en systeemveranderingen. Want duurzame technologie is pas effectief als mensen die ook daadwerkelijk aanschaffen en gebruiken.

Dat wil niet zeggen dat de consument de bottleneck is voor de energietransitie, want keuzen die mensen maken, worden in belangrijke mate bepaald door de kwaliteit van de opties die ze krijgen aangeboden.

De energietransitie is alleen mogelijk wanneer er rekening wordt gehouden met wat mensen motiveert, zodat ze er actief aan kunnen gaan bijdragen. Het is daarom belangrijk om dit te onderzoeken. Geld wordt vaak genoemd als een belangrijke beweegreden.

Maar ons gedrag wordt niet alleen gedreven door eigenbelang en financieel gewin. Een groot deel van de mensen hecht waarde aan de gevolgen voor anderen en het milieu. Dit zijn ook vlakken waarop mensen kunnen worden gestimuleerd om duurzame keuzen te maken. 

Mensen moeten niet het gevoel krijgen dat er met hun inbreng niets wordt gedaan

Inspraak is belangrijk bij het creëren van maatschappelijk draagvlak voor duurzame energiebronnen. Denk bijvoorbeeld aan windenergie. Mensen hebben vaak het gevoel dat ze geen zeggenschap hebben over waar, hoeveel, en welke windmolens worden geplaatst, wat leidt tot weerstand.

Mensen betrekken bij het proces, ofwel burgerparticipatie, kan helpen. Maar ook dan moeten burgers niet het gevoel krijgen dat de belangrijkste beslissingen reeds buiten hen om zijn genomen, en er niets met hun inbreng wordt gedaan. 

Momenteel wordt in communicatie vaak benadrukt dat veel mensen niet bijdragen aan de energietransitie, en hoe slecht het daarmee gaat. Maar het is juist belangrijk aan te geven wat burgers allemaal al wel doen om de energietransitie te bespoedigen, want dan gaan mensen zichzelf als ’duurzaam’ zien.

Dat motiveert hen om ook op andere vlakken weer duur­zame keuzen te maken, omdat ze zichzelf zullen beschouwen als het type persoon dat duurzame keuzen maakt en willen handelen in overeenstemming met hoe ze zichzelf zien.

Dus benadruk wat er allemaal wél goed gaat in de energietransitie voor een groter draagvlak en meer duurzaam gedrag.


Tekst: Goda Perlaviciute, universitair hoofd­docent omgevingspsychologie, en Linda Steg, hoogleraar omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij doen onderzoek naar het maatschappelijk draagvlak voor duurzame energie en naar duurzaam gedrag en acceptatie van milieubeleid.
Foto: Depositphotos