Fotograaf Kadir van Lohuizen en tv-maker/journalist Teun van de Keuken duiken elk op eigen wijze in de fascinerende wereld van de voedselindustrie. 
 

Na een lange, drukke werkdag kan kant-en-klare tomatensoep een uitkomst zijn. Vanaf het blik stralen de glanzende tomaten de consument toe; de tv-reclames doen vermoeden dat Italiaanse groot­moeders de soep hoogstpersoonlijk met liefde hebben bereid.

In werkelijkheid komt het recept van duurbetaalde voedseltechnologen, die in het lab zo goedkoop en efficiënt mogelijk een eetbaar, op tomatensoep gelijkend product hebben weten te ontwerpen, met aardappelzetmeel, water, wat smaak- en conserveringsstoffen en – vooruit – een lepel tomatenpuree. ‘Rijk aan vitaminen!’, volgens de verpakking.


Overbodige rommelproducten 

De voedingsindustrie kan geen goed doen in de ogen van journalist en programma­maker Teun van de Keuken. Na jarenlang onderzoek, onder meer voor het tv-programma Keuringsdienst van Waarde, veegt hij in De mens is een plofkip de vloer aan met alles en iedereen die zich met het bewerken van voedsel bezighoudt.

Zoals de ‘hyperintelligente’ scheikundige, ontmoet op een feestje, wier werk bij een groot voedingsconcern eruit bestond te voorkomen dat kruiden in een fles slasaus naar de bodem zakken.

‘Het is toch zonde dat de intelligentie van onze chemici verloren gaat aan dit soort nonsens, die uiteindelijk leidt tot de productie van overbodige rommelproducten vol emulgatoren en stabilisatoren’, zo fluistert Van de Keuken de lezer in wat die hiervan zou moeten denken. Want ‘je kunt (bijna) net zo makkelijk met een beetje olijfolie, citroen of azijn, peper, zout en eventueel mosterd een veel lekkerder slasaus maken.’ 

De strekking van het boek is helder: de voedingsindustrie heeft zwaarbewerkt voedsel ontwikkeld vol suiker, zout en vet waartegen we simpelweg geen weerstand hebben. Voeg daar agressieve marketing aan toe en we laten ons eenvoudig vet­mesten – ­als willoze plofkip en als melkkoe voor de industrie.


Waar komt ons voedsel vandaan? 

Dieper graaft fotograaf Kadir van Lohuizen met zijn project 'Food for Thought': als tentoonstelling te zien in Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam, als documentaire­reeks op tv en nu ook als schitterende boekuitgave. Net als Van der Keuken merkt Van Lohuizen op dat de voedselindustrie transparanter zou moeten zijn, en dat het belangrijk is te weten wat we precies eten.

We blijven maar accepteren dat er op eierkartons afbeeldingen staan van vrolijk rondhuppelende kippen, terwijl we heus wel beseffen dat pluimvee geen geweldig leven heeft.

Waar komt ons voedsel vandaan en waar gaat het heen? Dat zijn de vragen die Van Lohuizen hoopt te beantwoorden. Behalve door Nederland reisde hij hiervoor naar China, de Verenigde Staten, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Saudi-Arabië.

In dat laatste land verrijzen immense veebedrijven – met soms wel honderdduizend stuks vee. De VAE ontzilten zeewater om er het vee mee te drenken, en ook in Saudi-Arabië gelooft men dat alles met ingenieurswerk is op te lossen. De Saudi’s pompen grondwater op in zo’n razend tempo dat het niet lang zal duren voor het opraakt.

Met geo-engineering moet ook dat probleem worden verholpen, maar de proeven om het met zilverjodide te laten regenen, blijken een keerzijde te hebben: overstromingen. 


Fabrieksmatige kweek 

In de Verenigde Staten, waar de meeste landbouwgrond opgaat aan de teelt van veevoer, fotografeerde Van Lohuizen vertical farms. Een tijd lang was die fabrieksmatig ingerichte kweek in gestapelde lagen het troetelkindje van investeerders die er snel rijk mee hoopten te worden, maar door de hogere brandstofprijzen gaan de bedrijven nu bij bosjes op de fles.

Behalve een pracht van een inleidend essay van Van Lohuizen zelf, bevat Food for Thought een sterk opstel van de Wageningse hoogleraar dieren en duurzame voedselsystemen Imke de Boer. Om de groeiende wereldbevolking op een duur­zame manier te voeden, moeten we stoppen met steeds meer en goedkoper voedsel te produceren, maakt ze duidelijk. Ook moeten we overstappen op een systeem waarin beter voedsel wordt geproduceerd, voedsel waarvan we begrijpen wat het is en dat op een eerlijke en duurzame manier is geproduceerd. 

Als topfotograaf heeft Van Lohuizen zichzelf overtroffen. Food for Thought is daarmee een rijke atlas geworden van de mondiale voedselindustrie – van hyper­moderne zaadveredeling tot eindeloze pluimveestallen en van verticale boerderijen tot industriële sinaasappelloodsen.
 

Food for Thought
Kadir van Lohuizen  288 Blz. | € 55,00

De mens is een plofkip. Hoe de voedingsindustrie ons ziek maakt
Teun van der Keuken 160 Blz. | € 18,99  e-boek € 9,99


Foto: Werknemers van het Chinese pluimveebedrijf Hunan Xiang Jia verwerken vleeskuikens: Credit: Kadir van Lohuizen/Noor