De gemeente Amsterdam test een ‘slimme baksteen’ die de langzaam voortschrijdende scheefstand van een kade kan meten. De zogeheten SmartBrick is een uitvinding van het Nederlandse bedrijf Althen Sensors & Controls.

In 2020 stortte een kade in hartje Amsterdam voor een deel in. Persoonlijke ongelukken deden zich hierbij niet voor, maar schrikken was het wel.

In de hoofdstad zijn een geschatte tweehonderd kilometer aan kademuren aan vervanging toe. De constructies zijn vaak neergezet in een tijd dat er nog niet om de haverklap een zware vrachtwagen overheen denderde. Ook andere steden kampen met dit probleem.
 

Welke kades als eerste aanpakken?

Maar ja, waar te beginnen met het herstel? Eigenlijk zou de gemeente willen weten welke kades het snelste aan het verzakken zijn en dus als eerste aangepakt moeten worden.

Hiervoor heeft het bedrijf Althen nu een slim apparaat bedacht: de SmartBrick. Dinsdag 12 oktober werd de eerste uitgetest op een testlocatie aan de Amstel. Daar doet de gemeente Amsterdam proeven met het bewust laten bezwijken van kades.

 

'Plak-and-play'

De SmartBrick is een kastje dat eenvoudig op een kademuur is te plakken (‘plak-and-play’) met sterke epoxylijm, waarna hij direct aan het meetnetwerk van het bedrijf is te koppelen. In het kastje zitten twee typen sensoren: eentje die de hoekverandering meet, met een nauwkeurigheid van 0,1 graad, en een die zware schokken meet en telt. Behalve sensoren bevat de SmartBrick een eenvoudige computer, een modem dat data uitzendt via zogeheten ‘low-power WAN’ (dat dus weinig energie gebruikt), en een batterij.


 

Uitbuiking

De hoekverandering is de belangrijkste meeteenheid, want die geeft aan hoeveel een kade aan het bewegen is. ‘Dit proces treedt vaak op bij oude kades. Het wegdek verzakt en dit gaat gepaard met zogenoemde "uitbuiking", het breder worden van de kade in de richting van het water’, vertelt business development manager Bernd Rietberg van Althen.

‘Maar die tweede sensor is ook van belang, want die meet de schokken die optreden elke keer als er een tram langskomt of een vrachtwagen. Welke invloed die hebben op de kade, willen we ook weten.’
 

Schaalbaar

Het sterke punt van de SmartBrick is dat hij elke dag een meting doorstuurt. Vergelijk dat met de huidige situatie, waarbij de gemeente om een kade te checken een team van mensen langs moet sturen, die met lasers en spiegeltjes aan de slag gaan. ‘Onze SmartBrick meet misschien iets minder nauwkeurig, maar de metingen zijn wel minder arbeidsintensief én continu. Daardoor krijg je een veel beter beeld van hoe de kades zich ontwikkelen. Daarnaast is ons systeem eenvoudig schaalbaar’, benadrukt Rietberg. Het is eenvoudig om er een paar extra op te hangen. Want duur is zo’n meetkastje niet; het zal te leasen zijn voor om en nabij de tien euro per maand.
 

Meetnetwerk

Op dit moment kan de gemeente Amsterdam maar tien procent van alle kades af en toe bekijken, terwijl het overige deel ook niet zonder risico is. Een meetnetwerk van SmartBricks zou de gemeente kunnen helpen bij het leggen van prioriteiten: op welke kades moet het direct een meetploeg afsturen en welke kades zijn voorlopig stabiel?
 

Dashboard met beoogde locaties in Amsterdam van SmartBricks die kades en bruggen monitoren.

 

Vier oplossingen

De SmartBrick was een van de inzendingen van een innovatiecompetitie van de gemeente Amsterdam in 2020. Eerder dit jaar werd bekend dat Althen, samen met drie andere partijen, de competitie had gewonnen. Alle vier de oplossingen worden nu doorontwikkeld en in de praktijk getest. Deze fase duurt tot juli 2022, waarna de verwachting is dat Althen in Amsterdam een netwerk van SmartBricks gaat uitrollen op verschillende oude kades van de stad.

Rietberg denkt dat de SmartBrick ook op andere plekken nuttig zou kunnen zijn. ‘We voeren laatst met projectleden door de Amsterdamse gracht en zagen al die oude huizen staan. Prachtig, maar sommige staan wel flink scheef. Ik kan me voorstellen dat je als eigenaar wil weten hoe snel dat verzakken gaat, zodat je op tijd kunt ingrijpen.’


Openingsfoto: De plaatsing van de eerste SmartBrick door Althen. Beeldmateriaal Althen