De hoogte van de twee kranen en het smalle werkgebied in Alphen aan den Rijn speelden een rol bij een evenwichtsprobleem, waardoor de hijsconstructie uit balans raakte. Dat vermoeden twee experts van de TU Delft. De kranen en het brugdek vielen om en kwamen bovenop een aantal woningen en winkels terecht.

Wat er precies misging bij het hijsen van het brugdek, is nog onduidelijk. Aannemers Mourik en BSB Staalbouw en de gemeente zullen dat grondig onderzoeken, aangezien er een rechtszaak boven het hoofd van de verantwoordelijken hangt. Toch is er volgens twee experts van de TU Delft wel degelijk iets te zeggen over de oorzaak van het ongeluk aan de hand van de videobeelden die op het web circuleren.

‘Bij dit soort operaties is het evenwicht van de hijsinstallatie en het ponton zeer belangrijk’, zegt ir. Mark Voorendt, onderzoeker Waterbouwkundige Constructies aan de TU Delft. ‘Het optillen van een zwaar object als een brugdek brengt het zwaartepunt van het geheel in de war. Daardoor wil het ponton gaan draaien. Het water compenseert deels de krachten die op de kraan werken, maar hoe smaller het ponton, hoe kleiner dat effect is.’

Prof.dr.ir. Hans Hopman, hoogleraar Scheepsontwerpen aan de TU Delft, beaamt dit. ‘Het moment dat de kranen het gewicht van de grond tillen, is het alsof het zwaartepunt zich in de top van de kraan bevindt. Met zulke hoge kranen kun je je voorstellen wat het effect daarvan op de stabiliteit is. Als je vervolgens dat gewicht in beweging brengt, kan het als een pendule gaan bewegen. Dat zorgt voor een wankel evenwicht.’

Ponton

Het brugdek was vanuit Friesland op een ponton over het water naar Alphen aan den Rijn vervoerd. Daar moest het worden overgeheveld naar een speciaal hijsponton, met twee kranen en voldoende ruimte voor het brugdek aan boord. De kranen moesten het brugdek op het ponton tillen, maar daarbij ging het mis.

Na die hijsklus zou het ponton het laatste stukje over de Rijn varen naar de nieuwe, in aanbouw zijnde Julianabrug. Daar aangekomen zouden de kranen het brugdek nogmaals omhoog hijsen en op zijn definitieve plaats brengen. De beschikbare ruimte was daar beperkt, omdat de operatie tussen de linker- en rechterzijde van de onvoltooide brug moet plaatsvinden. Daarom zat er een maximumbreedte aan het werkplatform.

Al met al was het een vrij uitzonderlijke klus, vindt Voorendt. ‘Operaties met kranen op water zie je wel vaker, bijvoorbeeld bij het aanbrengen van damwanden of het heien bij kademuren. Maar dan zijn de kranen meestal lager of de pontons breder.’

Een alternatieve aanpak was geweest om tijdens het vertillen van de brug de pontons te verankeren. ‘Met zogenoemde spudpalen is een ponton vast te zetten. Dat biedt meer stabiliteit. Ik weet echter niet of die gebruikt zijn tijdens deze operatie.’ Voorendt benadrukt dat er veel mogelijke oorzaken zijn van het ongeluk. ‘Je mag ervan uitgaan dat alles van tevoren is doorgerekend, inclusief een veiligheidsmarge.’