Geïnspireerd door de natuur ontwierp een designkunstenaar een AI-fototoestel dat de omgeving vastlegt door beschikbare data te visualiseren.


Als er één onderdeel van een fototoestel is dat echt niet kan worden gemist, dan is het wel de lens. Die vangt ­immers het beeld en legt het vast. De Deens-Duitse ontwerper Bjørn Karmann bewijst dat het ook anders kan. Hij presenteerde eerder deze zomer de Paragraphica: een lensloze camera die een ‘foto’ maakt op basis van gps, data en kunst­matige intelligentie (AI).

Karmann woont sinds enkele jaren in Amsterdam, maar werkt voor het in Londen gevestigde ontwerp­bureau oio. De camera maakte hij als kunstproject in zijn vrije tijd.


 

Met drie knoppen kunnen afstand, beeldruis en scherpte worden ingesteld.


Stervormige neus

‘Zeker sinds de introductie van grote ­generatieve taalmodellen als ChatGPT, heeft iedereen het over AI’, zegt hij. ‘Maar wat AI nu precies is, dat ­weten we eigenlijk nog niet zo goed. Door AI tastbaar te maken hoop ik dat mensen zich er beter een voorstelling van kunnen maken.’

Terwijl Karmann over AI aan het nadenken was, raakte hij in de ban van de stermol. Dit kleine zoogdier leeft in het aardedonker onder de grond. Met zijn opvallende, stervormige neus vol tastorganen weet het zich prima een beeld van zijn omgeving te vormen. ‘In mijn hoofd kwamen de stermol en de AI-discussie samen en toen was de camera geboren.’

Door AI tastbaar te maken hoop ik dat mensen zich er beter een voorstelling van kunnen maken

Data omzetten in beeld

De Paragraphica bestaat niet alleen als virtuele camera, waarmee iedereen online kan spelen, maar ook als fysiek toestel – met een opvallende ‘sterneus’ als eerbetoon aan de inspiratiebron. Het display van de camera toont geen beeld, maar een zo precies mogelijke omschrijving van de plek inclusief datum, gegevens over de temperatuur en eventuele bewolking, en bijzonderheden in de buurt.

Al die data haalt de software op de camera uit openbare online bronnen. Vervolgens zet de camera met kunstmatige intelligentie de data om in beeld. Echt een foto is de afbeelding dus niet te noemen: het is veeleer een visuele weergave van de beschikbare gegevens over de plek waar de camera zich op dat specifieke moment bevindt. 



 

Griezelig en vreemd

Zelf is Karmann nog vaak verrast als hij het resultaat ziet. ‘Ik ken de plekken waar ik fotografeer goed, maar door deze camera zien ze er soms best griezelig en vreemd uit’, zegt hij. Toch lijkt de camera wel in staat om de essentiële emotie van een locatie vast te leggen. ‘Zonder exact op die plek te lijken, geven de beelden wel degelijk iets van mijn herinneringen eraan weer.’

Sinds Karmann de camera lanceerde, eind mei, staat zijn telefoon roodgloeiend. ‘De aandacht overtreft alle verwachtingen’, zegt hij. ‘Zelfs mijn ouders belden me uit Denemarken om te zeggen dat ze me op televisie hadden gezien.’


 

Links kunstenaar Bjørn Karmann met zijn camera in en Amsterdamse straat,
in het midden de tekst die de camera creëert op basis van openbare (gps-)data en rechts de visuele weergave van die data: de 'Paragraphhica-foto'. 


De toekomst van de fotografie

Hij voert momenteel gesprekken met enkele kunstgaleries die de camera willen exposeren om op die manier een discussie te starten over de toekomst van fotografie.

Daarnaast praat Karmann met een bedrijf dat de camera daadwerkelijk in productie wil nemen – al benadrukt de ontwerper dat hij er geen geld mee hoeft te verdienen.  


Beeld: Bjørn Karmann